De afzender van deze ansichtkaart was niet erg te spreken over het slootje langs ’t Krimp: ‘Das Wasser ist schrecklich dreckig und stinkt furchtbar’ (‘het water is verschrikkelijk smerig en stinkt enorm’). Ook verbaast de afzender zich erover dat er nog gasverlichting is.

’t Krimp, één van de oudste straatjes van Zaandam en een van de meest bekende vanwege het Czaar Peterhuisje, het slootje is verdwenen…

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit een serie foto’s van Orkaan-redacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde voor de achtergrondinformatie. Vandaag De / Het / ’t Krimp in Zaandam.

’t Krimp in Zaandam

De oude foto is waarschijnlijk vanaf de Hogendijk genomen maar daar kon Bert niet komen om een foto te maken vanwege struikgewas. Daarom stond hij wat lager, op ‘t Krimp zelf.

Net als de meeste paden bestond het Krimp uit een pad met daarnaast een sloot. Het pad dat in 1642 bekend was onder de naam Krimpenburg kreeg in 1656 een padreglement.

De betekenis van Krimp kan zijn: vermindering van omvang, afname of kleiner worden; een taps toelopende ruimte en vermoedelijk is de naam afkomstig van een versmalling van de padsloot.

Het pad ligt tussen de Hogendijk en de huidige Czaar Peterstraat die deel uit maakt van de aan het eind van de 19e eeuw aangelegde Russische Buurt. Het land waarop de Russische Buurt is aangelegd stond bekend als het Krimperven.

De toegang van het pad is bij de Hogendijk ongeveer tegenover de William Pontbrug waar het zich vrij snel splitst in het Lage Horn (rechts) en het Krimp (links).

Er was nog een tweede toegang tot het Krimp en dat was via de Koesteeg, dit was een smalle steeg tussen Hogendijk 32 en 34. Op Hogendijk 34 was jarenlang het kappersbedrijf van Ruud de Boer. Tot in het begin van de 20e eeuw moesten toeristen die het Czaar Peterhuisje wilden bezichtigen door de Koesteeg waar aan het eind een bruggetje over de wegsloot lag.

Aan het eind van het Krimp waren twee doodlopende stegen, het 1e en 2e Krimperslop die haaks op het hoofdpad lagen en bestonden uit kleine woninkjes. Deze sloppen lagen pal ten noorden van het Czaar Peterhuisje en zijn in de jaren ’60 gesloopt.

Op de plaats van de sloppen kwam het PTT (later KPN) gebouw dat diende als telefoongebouw en datacenter. Het pand is sinds 2008 eigendom van woningcorporatie Ymere en is tot en met 2025 verhuurd aan KPN. Omstreeks 2019 onderzocht de gemeente Zaanstad de mogelijkheid het gebouw te kopen om er het Museum Holland te vestigen. Uiteindelijk zijn het bij plannen gebleven.

Het straatje is vooral bekend geworden door het Czaar Peterhuisje waar Czaar Peter de Grote in 1697 acht dagen logeerde toen hij incognito in Zaandam was om het vak van scheepsbouwer te leren. Toen bekend werd dat het de Czaar was kwamen er zoveel mensen kijken dat de keizer van Rusland besloot naar Amsterdam te gaan om het vak van scheepsbouwer op de VOC-werf op de Oostelijke Eilanden (Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg) te leren.

Het huisje is gebouwd in 1632 en bestond oorspronkelijk uit twee delen waar de Czaar het achterste deel bewoonde. Nadat Koning Willem I het huisje in 1818 had geschonken aan Anna Palowna, grootvorstin van Rusland, liet deze het voorste deel waarschijnlijk slopen en een overkapping plaatsen. Na haar overlijden in 1865 verviel het huisje aan Prins Hendrik Willem Frederik die het huisje liet ombouwen. In 1886 schonk Koning Willem II het huisje aan Czaar Alexander III die het huisje op een stenen fundament liet plaatsen waarna het geheel werd geschraagd. De zoon van Alexander III liet in 1895 de huidige stenen ombouw alsmede de conciergewoning en de stenen omheining plaatsen.

Het huisje kwam in 1948 in bezit van de Nederlandse staat en in 2001 werd de stenen ombouw Rijksmonument. Het huisje werd in 2013 gerestaureerd en sinds datzelfde jaar staat er in Moskou een replica van het huisje.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2024: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, De Orkaan, Historisch Zaandam, Wikipedia, GAZ