De Padlaan is nu een van de meest-besproken straten in Krommenie: eenrichtingsverkeer, tweerichtings en dan toch weer wel of niet… terug is de tijd: het was ooit een heel rustig straatje…

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit de privé-verzameling van Orkaan-redacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: de Padlaan in Krommenie

Padlaan, Krommenie

Ruim 200 jaar geleden moest men om van Wormerveer naar Krommenie te komen gebruik maken van een veer over de Nauernasche Vaart die in 1633 is gegraven. Het pad heette eerder ’t Padje en een zijpad van de hoofdstraat werd ooit laan genoemd. Een weiland langs het Wormerveerderpad werd Padtlaan genoemd en dit land werd in 1665 al genoemd in de polderlegger (polderreglement) van de banne Westzaan.

In 1845 werd het veer vervangen door een houten brug en op het weiland werd de Padlaan aangelegd. Brug en weg sluiten nu aan op de Kerkstraat in Wormerveer en lagen dus iets noordelijker dan de oude verbinding. In 1876 was deze houten brug zo vervallen dat hij werd vervangen door een ijzeren draaibrug waar tol werd geheven, dat werd in het begin van de jaren ’30 opgeheven. De ijzeren brug werd op haar beurt in 1955 vervangen door de huidige Veerbrug.

Links op de foto’s ligt achter het groen Padlaan 7 verborgen. Dit Rijksmonument is omstreeks 1780 gebouwd voor vermoedelijk Dirk Hekelaar, die zeildoekfabrikant was.

In 1692 was het land ten noorden van het Padlaan tot aan de Padlaansloot weiland en in handen van twee eigenaars. Van het oostelijke deel tot aan de Vaartdijk was de eigenaar Piet Jacobsz ’t Hoofd, en het westelijke deel was in handen van Jacob Dirksz Blauw. Jacob kwam vermoedelijk uit Westzaan en was gehuwd met Neeltje Jans Gorter. Neeltje had dit land geërfd van haar vader. Dit weiland kreeg waarschijnlijk de benaming Blauwe land (het land van Blauw). Jacob Blauw liet vermoedelijk omstreeks die tijd een huis bouwen op het ‘end’ van het westelijke gedeelte van zijn land, op de plaats waar nu ’t Blauwe End staat.

Het statige herenhuis ‘t Blauwe End, is oorspronkelijk als enkelvoudig pand gebouwd. In 1911 is het verbouwd tot twee woningen voor de familie Kaars Sijpesteijn. De familie Kaars was in de 18e eeuw een belangrijke zeildoekrolreder. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812) en zijn vrouw Edje Pieters Kuyper (1773-1881) hadden een dochter Bregje die omstreeks 1760 trouwde met Hendrik Sijpestein. Hendrik en Bregje kregen een zoon Willem en die zou de rolredersbelangen van Jan Sijbrantsz. Kaars erven op voorwaarde dat hij zijn talen en boekhouden zou leren en de naam Kaars zou aannemen. Willem noemde zich vanaf toen Kaars Sijpesteijn en na zijn huwelijk met Cornelia Verhagen kregen zij vier zonen en twee dochters waarvan Pieter Hendrik de zaken van zijn vader zou overnemen.

Na de introductie van de stoommachine werd de handel in zeildoek steeds slechter en via een kostschoolvriendin van zijn dochter kwam hij in contact met de vader van die vriendin. Deze vader, sir William  Treloar, had een linoleumfabriek in het Engelse Greenwich.

Linoleum was in 1863 uitgevonden door de Schot Frederic Walton en Pieter Hendrik kocht in 1898 voor F400,- het patent om linoleum, een afkorting van de Latijnse namen Linum (lijnzaad) en Oleum (olie), in Nederland te mogen maken. In oktober 1898 werd de NV Linoleum Fabriek (NLF) opgericht en in 1899 werd begonnen met de productie in een fabriek aan het eind van de Padlaan op de hoek met de Noordervaartdijk. In 1903 brandde de fabriek af maar er werd een nieuwe gebouwd en in 1916 werd deze fabriek uitgebreid. Omdat de zaken goed bleven gaan en er aan de Padlaan geen uitbreidingsmogelijkheden meer waren, werd in 1923 langs de Nauernasche Vaart in Assendelft een nieuwe fabriek gebouwd die fabriek Zuid ging heten, het complex aan de Padlaan werd logischerwijs fabriek Noord genoemd.

In 1970 werd de naam van de fabrieken Forbo Krommenie dat naast linoleum, ook marmoleum, vinylvloerbedekking (Novilon) en onder de naam Eurocol ook kitten en lijmen maakte. Fabriek Noord werd in 1983 gesloopt en op het vrijgekomen terrein kwam een nieuwe wijk met straatnamen die herinneren aan de oude fabriek (Linoleumstraat, Lijnoliestraat, Jutestraat en Marmoleumstraat).

Links op beide foto`s zien we het Weversend, dit was een garenpakhuis gebouwd halverwege de 18e eeuw voor de Krommenier rolreder Jan Jacobsz. De Roo, die de grond kocht in 1730. In 1772 werd het pand eigendom van Jan Kaars en in 1812 was Willem Kaars Sijpesteijn eigenaar. Het Weversend zou tot 1948 in bezit van de familie Kaars Sijpesteijn blijven. Op 23 maart 1839 werd het pand door brand getroffen maar de brandweer wist het te redden en het Weversend werd weer hersteld. In 1926 werd het pakhuis verbouwd tot een riant woonhuis voor ir J.C. Kaars Sijpesteijn die tot die tijd in Santpoort woonde. Het pand bleef tot 1972 bewoond door leden van de familie Kaars Sijpesteijn, Hein en Inge.

Het garen werd door hennepkloppers gewonnen uit de stengels van hennep en deze vezels werden op spinnenwielen tot garen gevlochten waarna thuiswevers er zeildoek voor o.a. schepen en molens van weefden. Een rol zeildoek was 50 Crommenier el lang. Een Crommenier el was ongeveer 67 cm lang wat betekende dat een rol zeildoek ca. 33,50 meter lang was. In het Wevershuis werd de rol zeildoek uitgerold en door een rolmeter opgemeten waarna de wever betaald kreeg. Deze rolmeter werd door de lokale overheid aangesteld waardoor onenigheid werd voorkomen. Vanaf 1948 kreeg het Weversend diverse eigenaren. Van 1948 tot 1966 Naamloze Vennootschap Verenigde Textiel Fabrieken, daarna van 1966 tot 1972 Naamloze Vennootschap VETO vervolgens NV Exploitatiemaatschappij Nauerna (1972-1979) gevolgd door Aart Knijnenberg Beheer B.V. (1979- 2007) vanaf december 2007 is het pand eigendom van Heerenwegen en Vinken Vastgoed in Vinkenveen. In 1959 werd het interieur vernieuwd en 1972 verloor het Weversend haar woonfunctie en werd het tot kantoor verbouwd.

Vinken Vastgoed wilde het pand in 2009 laten slopen en vervangen door nieuwbouw en de gemeente had de sloopvergunning al afgegeven. Zaanstad kwam dankzij de inspanning van enkele raadsleden terug op het besluit, plaatste het Weversend op de gemeentelijke monumentenlijst en trok de sloopvergunning in waarna er appartementen in werden gebouwd.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, Wikipedia, Historisch Genootschap Krommenie, Beeldbank Zaanse Molen.