Een karakteristiek buurtje gesloopt voor… ja, voor wat eigenlijk? Voor een loods met een fietsenstalling en een tijdelijke taxiplek…
De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…
Deze foto komt uit het privéarchief van Lydia Waal die aan het Noordsche Bos* woonde. Over haar tijd daar schreef ze zelf een bijdrage op De Orkaan, in augustus kwam ze nogmaals aan het woord in een podcast die door Merel Kan werd gemaakt. De huizen werden begin deze eeuw gesloopt omdat er nieuwbouw op die plek moest komen. In de afgelopen 20 jaar gebeurde er echter helemaal niets op deze plek. Een gevalletje van voortvarend slopen en vervolgens niks bouwen. De fietsenstalling-loods (2011) is het enige nog bestaande adres in de straat: Noordschebos 1.
Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie.
Noordsche Bosch
Deze keer het niet meer bestaande straatje Noordsche Bosch in Zaandam. Het straatje lag ten westen van de Vaart tussen de Stationsstraat en de Gedempte Gracht en is vernoemd naar de gelijknamige paltrok houtzaagmolen die op deze plek heeft gestaan.
Wanneer de molen, die was ingericht voor het zagen van balken, werd gebouwd is onbekend. De molen komt voor het eerst voor in de archieven op 1 januari 1729 toen de nieuwe blaffert (register) voor windpacht in de Banne Westzaan in gebruik werd genomen. Over de molen zijn weinig gegevens bekend maar gedurende een groot deel van de 18e eeuw was Het Noordsche Bosch in bezit van de houtzagersfamilie Korver.
Halverwege de 19e eeuw kwam de molen in het bezit van M. Poel. Op 17 februari 1880 woedde er een zware storm waarbij een gedeelte van de kap werd afgerukt en waarbij ook de roeden naar beneden kwamen. Het molenlijf raakte daardoor zwaar beschadigd en Poel besloot de molen te laten slopen en liet op het erf een kleine stoomzagerij bouwen die ook de naam Noordsche Bosch zou krijgen maar meestal Bosch werd genoemd.
Deze stoomzagerij werd gebouwd door de molenmakers Pieter en Jacob de Vries en werd in het Papiermakerscontact verzekerd voor Fl. 14.700,-. Op 25 maart 1887 verkocht de firma Wieger Poel en Zonen de zagerij voor Fl. 6867,- aan de fa. Engel van der Stadt & Zonen die diverse zaagmolens in het Oostzijderveld en stoomhoutzagerij De Morgenster bezat.
In 1911 liet Engel van de Stadt een nieuwe, grote zagerij De Engel achter het (oude) station Zaandam bouwen en werd het Bosch gesloopt. Houthandel Van der Stadt verhuisde eind jaren ’60 naar de Achtersluispolder omdat de gemeente Zaandam uitbreidingsplannen had. De opstallen van zagerij De Engel werden in 1970 gesloopt.
Het terrein waarop zagerij Het Bosch stond heeft een aantal jaren braak gelegen en werd vanaf 1924 bebouwd met huizen en het straatje kreeg de naam Noordsche Bosch.
80 jaar later, in 2004, werden de woningen in het kader van het Inverdan project gesloopt om te worden bebouwd met vijf woontorens en ééngezinswoningen. Van deze plannen is tot op heden weinig terecht gekomen, alleen de woontoren Romanov is gebouwd. Rond 2010 is vanwege de sloop van de oude parkeergarage aan het Ankersmidplein en de bouw van de Hermitage een tijdelijke parkeergarage op het terrein gebouwd die een paar jaar later weer is verwijderd. Nu zijn er een fietsenstallingen en tijdelijke taxistandplaatsen.
Op de achtergrond zien we de 70 meter hoge Saentower, die omstreeks 1970 is gebouwd. De toren is op een speciale manier gebouwd want men begon met het dak en de 18e verdieping waarna het met behulp van vijzels omhoog werd getild. Vervolgens werd de 17e etage gebouwd waarna het weer omhoog werd getilt waarna één voor één de overige 16 verdiepingen werden gebouwd.
Het gebouw was van 1970 t/m 1996 kantoor van Albert Heijn waarna onder andere de Rabobank in het pand kwam, het AH logo werd vervangen door de naam Rabobank. Sinds 2023 staat de naam Robidus op de toren.
Bekijk hier alle fototijdreizen.
Lydia Waal stuurde ons ook de onderstaande foto van het Ankersmidplein met ervoor het Noordschebos (links onder), waar nu de fietsenstallingen op staan.
* Officieel (op de kaart en bij het kadaster) heet de straat tegenwoordig Noordschebos, maar we komen online en in archieven allerlei spellingen tegen: Noordsche Bos, Noordse Bosch, Noordsebos en Noordsche Bosch (historisch lijkt dat laatste correct).
Foto en tekst 2024: Bert Versteeg. Bronnen: Molendatabase, 1100 Zaanse Molens, Zaanwiki, De Orkaan. Extra informatie van Lydia Waal.
Zelf ben ik ook, met nu mijn ex man, verhuisd naar het Zwanen eiland, naar de Fineerzaag.
Maar je kiest niet voor niets voor een jaren 30 woning en op de Fineerzaag.....deed alles het !
Het was zo nieuw en uiteraard hadden wij een fikse bagage. Zelf kon ik daar niet aarden, hoe mooi de woning ook mocht zijn, ik hunkerde terug naar het Noorschebos.
Hier, op 't Oude Kalf mocht ik een huis vinden waarvan de achterkant helemaal Noorschebosch is.
De grond en huizen, van het Noorschebosch,werden gekocht door de gemeente Zaanstad.
Ons leven werd verguist door dit alles maar.....joepie......we hebben fietsenstallingen en een tijdelijke taxi standplaats !
Geen gevoel heeft die hele gemeente Zaanstad, zo harteloos ! 22 jaar nu is mijn dochtertje overleden en al die jaren is er niets met de grond gedaan behalve.......
Diep en diep triest !
Hartelijk dank voor dit mooie artikel en alle treffende reacties eronder. Fraai ook de terzijde over de juiste spelling van de straat. Het wordt zeer gewaardeerd, ook door Orkaan-lezers op Curaçao (zus Anette), in New York (broer Pieter) en Amsterdam (ikzelf) die vele warme herinneringen koesteren aan het huis op nr 5 waar onze oma Van Staalen woonde totdat zij door de grenzeloze ambities van de gemeente op haar zeer oude dag moest verkassen naar een bejaardenflat. Toenmalig burgemeester Vreeman kwam nog bij haar langs om de noodzaak van de sloop duidelijk te maken. De foto's spreken boekdelen. Iedere keer als we vanaf de Provinciale weg of vanuit de trein de woestenij aanschouwen, breekt ons hart!
Ach, buurvrouw van Staalen woonde naast ons, wij op nummer 7. Wij hadden een goed contact met haar en ook voor haar was het zeer moeilijk om te moeten vertrekken op een dermate hoge leeftijd.
De straatnaam werd aan de ene kant van de straat gespeld als Noorschebosch, om weer aan de andere kant van de straat te worden gespeld als Noordsebos ! Hoe dit nu zit, geen idee.
ik heb hele fijne herinneringen aan buurvrouw van Staalen.
Maar van wie is die grond nu en waarom gebeurt er niets? Terugkopen en herontwikkelen? ik denk aan woningen met een knipoog naar de Amsterdamse schoolstijl van het oude buurtje, en graag ook meteen iets handigs & bewaakts voor de fietsen en de kiss and (taxi ) ride erbij. Hoogbouw...tja. We hebben huizen nodig, en veel ook. Ik zie mijn stad onherkenbaar veranderen. We zijn nu een soort reserve Amsterdam. En in Zaandam hoor ik steeds minder, zeg maar gerust geen Zaans meer op straat. Dat vind ik pijnlijk. Vind wel ons centrum mooi geworden met de groene gevels, de bruggen en de bloemen en vind het leuk dat ons maffe hotel zoveel internationale bekijks heeft. Er is zeker meer leven in de brouwerij gekomen Zou het fijn vinden als er nu weer echt voor Zaankanters wordt gebouwd. Leuke doch betaalbare woningen voor jonge stellen ( al dan niet met kinders) en ouderen ( de sociale controle in de buurt als de jonkies uit werken zijn). En he, winkels en terrasjes op rollatorafstand! En dan zoveel mogelijk groen erbij ( daktuin, geveltuin, binnentuin...) Kan die rare onaffe fietsbrug er ook meteen aan gekoppeld worden. Met de eigen besloten huislift naar de verdieping van het gemeentehuis en het station, zoiets. Of er een levendig doorgaand woonstraatje op 1 hoog rond creëren. Zou iets heel moois kunnen worden.
1975. Ja, dan heb je eindelijk een wereldstad. Een stad die opgestoten gaat worden in de vaart der volkeren. Dan moet er wel wat plat. Je komt niet voor niets tussen de iconische beelden van van bv. New York, Santander of Melbourne. Dus dan maar een woonwijkje plat. Een iconisch beeld mag wat kosten. En wereld, kijk eens wat we hebben gerealiseerd: Een fietsenstalling......
Louis, in een sentimentele bui vandaag? Het klinkt cynisch...je wilt lekker in het verleden blijven hangen. Mag hoor...maar we moeten wel verder met zn allen. Ook in de stadsvernieuwing. Dat niet alles procedureel en in de architectuur voorbeeldig gaat onderschrijf ik ook wel. Maar we poepen toch ook niet meer aan het konijnenpad of boerenpad nog in tonnetjes boven de sloot...
Frank, we poepten niet in tonnetjes boven de sloot.
We poepten in een over de sloot gebouwd "hoisie" dat was gewoon een hokje met daarin een plank met een rond gat er in.
De gemeentereiniging werd opgericht in 1881 en één van de hoofdtaken was het ophalen van fecaliëntonnen.
Pas vanaf de jaren `50 werden de huizen in de Zaanstreek op het riool aangesloten.
De laatste ton werd in 1979 weggehaald van het Bouwmanspad.
En Louis heeft wel een beetje gelijk.
Als we 50 jaar of langer terug in de tijd konden gaan zoals in de film Back to the Future en de kennis van nu zouden meenemen dan zag Zaanstad er nu heel anders uit en zouden alle Zaanse blunders er hopelijk niet zijn geweest.
Frans, ik vrees dat de stijlfiguur "ironie" je wellicht vandaag is ontgaan. Niets sentimenteels, maar gewoon het idee dat je als Overheid bewoonde woningen gaat slopen om een fietsenstalling te realiseren maakt mij echt kwaad. Meestal gebeurt het andersom als ik dat zo regelmatig in het Parool lees. Alleen zit daar vaak het platte grootkapitaal achter......
Er staat mij iets bij, dat de laatste bewoners van het Noordschebos, ten tijde van de plannen tot gedwongen sloop, zo'n hechte buurt vormden, dat zij ( meerdere van hen iig) met elkaar verhuisden naar de wijk Westerwatering (Zwaneneiland). Een buurtje in een wijk vormden.
Klopt dat of heb ik dat geromantiseerd?
Wie weet het nog?
Dat klopt. Heb op nr. 31 gewoond en ben in 2002 verhuist naar de Kapzaag op het Zwaneneiland. Daarna is een behoorlijk aantal Noordsebosschers ook op het Zwaneneiland komen wonen
kijk hoe lelijk het is geworden nu
Ik ben veel op het Noordschebos geweest bij de fam. van Reijen. Paul was pianist en samen met Pim Zandstra (fagot), Ruud van de Bruggen (hobo) en ondergetekende klarinet vele mooie muziekavonden doorgebracht. Mooie tijd was dat waar ik met veel plezier aan terug denk.