Tegenwoordig schrijven we Nauernasche Vaart met ‘sch’, misschien om het authentiek te laten klinken, maar op deze ansichtkaart is het gewoon de Nauernase Vaart. De fabrieken van Molenaars Kindermeel zijn inmiddels verdwenen.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze foto komt uit de Beeldbank van Zaansche Molen. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde voor de achtergrondinformatie. Vandaag: de Nauernasche Vaartdijk met Molenaars Kindermeel en de Watertoren.

Nauernase Vaart

Voor de Fototijdreis van deze week zijn we naar Westzaan afgereisd. De fotograaf stond aan de noordkant van de nog bestaande Westzaner Sluis, ook wel Weelsluis genoemd die de Weelsloot met de in 1633 gegraven Nauernasche Vaart verbindt. Vermoedelijk is de sluis in of kort na 1633 gebouwd en was 46 voet (13,80 meter) lang en 9,5 voet (2,85 meter) breed. De sluis werd begin 18e eeuw vervangen door een grotere (65*16 voet (19,50*4,80 meter) en is vermoedelijk rond 1900 nogmaals vernieuwd.

Rechts op de oude foto, die omstreeks 1960 is gemaakt, zien we het fabriekspand van Molenaar’s Kindermeel.

De geschiedenis van dit bedrijf begon in 1888 toen de Westzaner timmerman Pieter Molenaar molen De Duinmeier kocht die ca. 250 meter ten oosten van de weg, ongeveer achter J.J. Allanstraat 274, in het veld stond. De molen was in 1632 als oliemolen gebouwd en werd door Pieter Molenaar verbouwd tot gerstpelmolen en ging er later ook voedingsmiddelen mee vermalen.

Op een gegeven moment kwam huisarts J. van den Broecke uit Westzaan bij Pieter Molenaar met de vraag of hij rijst geschikt kon maken voor consumptie voor een zieke baby. Pieter ging aan de slag en maakte met behulp van een koffiemolen een soort meel van rijst. Van het meel werd pap gemaakt dat aan de baby werd gevoerd die vervolgens snel opknapte.

Dit verhaal deed al snel de ronde waarna andere huisartsen en ook particulieren om dit meel vroegen en er al snel meer orders uit de hele Zaanstreek volgden. Pieter Molenaar besloot om het ‘kindermeel’ in 1896 in productie te nemen.

In het eerste jaar werden er 700 pakjes geproduceerd, in 1901 waren dit er al 100.000 en in 1908 was dit opgelopen naar 500.000. Voor De Duinmeier was dit het maximale aantal en Pieter besloot aan de Nauernasche Vaart een fabriek te bouwen, mede gefinancierd door zijn compagnon bakker Swart uit Zaandijk, die in 1911 gereed was waarna de molen in 1912 is gesloopt.

Twee jaar later werd de fabriek uitgebreid met onder andere een pakkerij. De productie liep in het interbellum, de periode tussen WO I en WO II, op naar 4 a 5 miljoen pakjes kindermeel. Ook na WO II was de vraag naar het meel eerst nog groot maar door de opkomst van andere soorten babyvoeding zoals melkvoeding van Nutricia en later de groentenpotjes van Olvarit nam de vraag sterk af.

In 1969 werd de fabriek tenslotte verkocht aan de Verenigde Veluwse Melkfabriek in Nunspeet waarna er nog tot 1974 in Westzaan kindermeel werd gemaakt waarna de productie naar de Coöperatieve Condens Maatschappij (CCM) in Leeuwarden werd verplaatst. 

De laatste afdelingen van de fabriek in Westzaan werden in 1975 gesloten waarna twee jaar later de fabriek werd gesloopt. Op het fabrieksterrein werd een woonwijk gebouwd met de straatnamen De Kersenboomstraat en De Palmboomstraat.

Verder zien we op de foto’s de Watertoren, die op Assendelfts grondgebied staat, gebouwd in 1885 en in 1922 verhoogd van 31,40 meter naar 41,85 meter.

De toren werd in 1974 buiten dienst gesteld en werd In 1983 door eigenaar PWN voor F 250.000 te koop gezet en uiteindelijk voor F 200.000 gekocht door bakker Nic de Lange uit Assendelft die diverse plannen met het gebouw had die op bezwaren van omwonenden stuitten.

Na drie jaar verkocht De Lange de toren weer. Later werden onder andere Groeneveld Eten, de Bingo enz. van Amsterdam en Big Time Crew eigenaar. Ook had iemand plannen om er een abseil locatie van te maken en als laatste was er een fonduerestaurant.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2024: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad,, Zaanwiki, Beeldbank Zaansche Molen, De Orkaan.