De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten en natuur wordt opgeofferd om plaats te maken voor nieuwbouw, stadsvernieuwing en bedrijventerreinen.

De Zaanstreek is de afgelopen decennia – soms zelfs onherkenbaar – veranderd. De Orkaan brengt die verandering in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: de Klaas Katerstraat in Zaandam.

Klaas Katerstraat (Zaandam)

Een lastige foto omdat de situatie zo veranderd is, maar er zijn twee aanknopingspunten, het huisnummer en de Christelijke Volksschool.

De Klaas Katerstraat die ligt in de Talmabuurt, is gebouwd in 1919 en de straten zijn vernoemd naar eind 19e eeuwse voormannen uit de politiek en sociale beweging. Het buurtje ligt tussen de Savorin Lohmanstraat, Peperstraat en Kepplerstraat.

Klaas Kater (1833-1916) was een vakbondsleider die in 1877 het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium had opgericht. Naar dit verbond zijn vanaf 1886 diverse woningbouwverenigingen opgericht in Nederland, onder andere Patrimonium in Zaandam (1917). De Klaas Katerbuurt bestaat verder uit straten die zijn genoemd naar Pieter Lodewijk Tak (1848-1907), die naast journalist, hij was van 1903 tot 1906 hoofdredacteur van Het Volk, ook politicus was en richtte in Amsterdam woningbouwvereniging De Dageraad op.

Aritius Sybrandus Talma (1864 – 1916) was minister van Landbouw, Nijverheid en Handel waaronder in die tijd ook de sociale wetgeving viel, in het kabinet – Heemskerk en (1908-1913) en was daarin één van de grondleggers van het stelsel van sociale zekerheid in Nederland. Dominee Willem Bax (1836-1918) die tussen 1884 en 1910 was in Oost-Zaandam, was één van de eerste predikanten die toetrad tot de arbeidersbeweging SDAP toetrad. Jan Windhouwer tenslotte was een anti-revolutionaire wethouder van Zaandam tussen 1901 en 1908.

In 1917 liet Patrimonium 78 woningen bouwen naar een ontwerp van de architecten A. Ingwersen en Tjeerd Kuypers, 69 andere woningen, een winkel en een badhuis, gebouwd voor ZVH kwamen van de hand van Zeger Gulden van het Amsterdamse architectenbureau Gulden en Geldmaker. 

De oude foto is gemaakt in 1924 of 1925 en op de foto staat de winkel van E. Sip Kz (Klaas Katerstraat 5) dat later, volgens het bijschrift van de foto, verfwinkel Kieft werd.

De voormalige Christelijke Volksschool (Freek de Jonge zat op deze school) staat ook op de foto en in de gevel is een steen gemetseld met het jaartal 1924. Op een plattegrond op de website van het Gemeentearchief Zaanstad is te zien dat de Klaas Kater doorliep tot de Zuiderkerkstraat.

Het adres van de school is Klaas Katerstraat 7b en is het eerste huisnummer van de huidige Klaas Katerstraat, dat betekend dat de huisnummers 1, 3 en 5 zijn gesloopt om de aanleg van de A.F. de Savorin Lohmanstraat mogelijk te maken. Kieft kreeg als adres Savornin Lohmanstraat 21.

Alexander Frederik de Savorin Lohman (1837-1924) was één van de belangrijkste voormannen van het in 1908 opgerichte CHU (Christelijk Historische Unie) die in 1980 opging in het CDA.

Aan de even kant is huisnummer 2 de eerste woning wat betekent dat er aan die kant van de straat geen huizen meer hebben gestaan. Daar lag de oude begraafplaats van Zaandam. Het kerkhof was vroeger een stuk groter, een deel hiervan is nu het Plantsoen van het Verzet en een ander stuk lag waar nu de Klaas Kanstraat begint. 

Het leuke aan de Talmabuurt zijn de vele gevelstenen met daarop afbeeldingen van bloeiende bloemen, dieren en een aantal typisch Zaanse afbeeldingen. Onder de dieren zijn een kat, hond, zwemmende eenden, zwaan, bever en een meeuw te herkennen. Ook het Tsaar Peterhuisje, sjouwende mannen, een molen, de Westzijderkerk (beter bekend onder de naam Bullekerk), het gemeentewapen en de kalkovens die ooit aan de Zuiddijk stonden, zijn vereeuwigd. De woning Klaas Katerstraat 43, die aan het Talmaplein staat, vertoont de beeltenis van A.S. Talma.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2022: Bert Versteeg.