Ruim 100 jaar terug in de tijd. Het Huis met de IJzeren brug staat nog steeds in Koog maar op een andere plek. De pastorie is er nog steeds (nu zit er een dierenarts in).

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: Het Huis met de IJzeren Brug in Koog aan de Zaan.

Het Huis met de IJzeren Brug, Koog a/d Zaan

Deze keer gaan we in de fototijdreis terug naar Koog aan de Zaan. We zien de Hoogstraat met op de oude foto Het Huis met de IJzeren Brug (Hoogstraat 15) is omstreeks 1760 gebouwd. Wie de eerste eigenaar was heb ik niet kunnen achterhalen maar de woning was van 1825 tot 1884 eigendom van Cornelis Smit die een zoon was van de Koger koopman en burgemeester Evert Smit. De ijzeren brug waar het huis naar was vernoemd werd in circa 1850 gebouwd en verdween in 1918 toen de wegsloot was gedempt.

Het huis werd in 1884 door een dochter van Cornelis Smit verkocht aan Klaas Honig (1844-1887) en zijn vrouw Macheltje Honig-Kluijver (1844-1929). Toen Macheltje in 1924 naar Heemstede verhuisde schonk ze het huis samen met het daar achter liggende weiland aan de gemeente Koog aan de Zaan op voorwaarde dat er op dat weiland een wandelpark zou worden aangelegd voor de Koger bevolking.

Het toenmalige gemeentebestuur vond het een fantastisch idee maar het huis aan Hoogstraat 15 vonden zij een sta in de weg, het moest gesloopt worden om een mooie, brede toegang tot het park te creëren. Het plan om het mooie huis te slopen stuitte op veel weerstand van de bevolking en erfgoedorganisaties zoals Vereniging Hendrick de Keyser.

Uiteindelijk zwichtte de gemeente en men besloot om het huis in 1927 te verplaatsen naar een plek aan de westkant van de Dors aan de andere kant van het park waar het werd ingericht als Molenmuseum, het werd op 24 mei 1928 officieel door Prins Hendrik geopend.

Het Kooger Wandelpark zoals het toen heette, was twee jaar eerder, op 23 juli 1926 door burgemeester W. Driessen geopend en wordt begrensd door de huidige Museumlaan, Jan de Wittestraat, Kogerhout en Jonge Zwaanstraat. Een deel van het park staat op historische grond want aan de noordkant, aan het eind en ten zuiden van het Kogerhout stond tussen 1616 en 1855 de papiermolen De Jonge Zwaan of Kooger Oud. Tussen 1716 en 1832 was de molen bezit van de familie De Wit waarvan Jan de laatste eigenaar was. De straatnamen zijn hiermee verklaard waarbij Koger Oud Kogerhout werd.

Het Koogerpark is ongeveer twee hectare groot en oorspronkelijk stond er ook een muziektent die op 4 juli 1927 in gebruik werd genomen. (Helemaal onder een foto van de muziektent in aanbouw.) In 1971 werd deze muziektent gesloopt omdat het weinig meer werd gebruikt en slecht was onderrhouden. Op de plaats van de muziektent kwam een kinderbadje, geschonken door de firma Honig en dat tijdens de renovatie van 1999 weer werd verwijderd om plaats te maken voor de huidige vijver. Aan de zuidkant van het park, ingang Kogersluisstraat kwam rond 1966 de ijsbaan.

In het park staan diverse kunstwerken zoals het ‘Veulen’ dat in 1975 is gemaakt door Louis Paul, Vrouw met Stola van Peter Hermanus d’Hont  dat sinds 1966 in het park staat en ZigZag van Lidy Blauw dat in 1990 werd geplaatst aan het Olieslagerspad in Zaandam ter gelegenheid van de dertigduizendste  elektriciteitsaansluiting van het EZW (Energiebedrijf Zaanstreek Waterland) en dat in 2021 naar het Koogerpark verhuisde.

Aan de oostkant van het park, aan de Jonge Zwaanstraat staat tenslotte nog het oorlogsmonument van beeldhouwer R. Theunissen dat in 1946 werd onthuld. Het monument is in 2001 verplaatst van een plek naast het oude bejaardentehuis Parkzicht, dat gesloopt werd en door nieuwbouw werd vervangen, naar de huidige plek.

Het Molenmuseum waarna de Museumlaan is vernoemd heeft sinds 1928 een collectie molenmodellen, schilderijen en gebruiksvoorwerpen van molens. In 1982 werd het uitgebreid met het huis op Oostzijde 109 van K. Blans, eigenaar van een aantal pelmolens en later van een rijstpellerij. Het pronkstuk van het museum is het Molenpanorama van Frans Mars, onderwijzer en kunstschilder, die tussen 1941 en 1947 aan het schilderij heeft gewerkt. Op het schilderij, dat een beeld van omstreeks 1800 geeft van onder andere `t Kalf en de Hemmes, staan ongeveer 55 molens.

In 2019 sloot het museum na 91 jaar haar deuren en de collectie verhuisde naar Villa Kalverliefde aan de Kalverringdijk nabij oliemolen De Bonte Hen, het werd in juni 2020 geopend. Het oude museum op Museumlaan 18 werd verkocht waarna er vijf woningen in zijn gekomen die eind 2023 / begin 2024 opgeleverd zullen worden.

Naast het Huis met de IJzeren Brug zien we Hoogstraat 17, het grote gebouw, de pastorie van de Doopsgezinde Gemeente. Dat pand is omstreeks 1860 gebouwd en deed tot 1968 dienst als pastorie. Tegenwoordig is hier de praktijk van dierenarts A.J. Schut.

De foto komt uit een serie van 18 kleine foto’s die de hele Dorpsstraat vanaf de Mallegatsloot in beeld brengen. Ze stammen waarschijnlijk uit het eerste decennium van de vorige eeuw en zijn dus 110 à 120 jaar oud.

Eerder hadden we al:

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Het Huis met de IJzeren Brug en de Voormalige pastorie (begin vorige eeuw)
Hoogstraat 2023 (Bert Versteeg)
Sjors Kuiper stuurde deze foto uit 1926 tijdens de bouw van de muziektent, op de foto v.l.n.r. 3 schilders in dienst bij mijn grootvader IJsbrand Kuiper en daarnaast waarschijnlijk de opzichter en een onbekend persoon.

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Molendatabase, Website Koogerpark, De Orkaan.