De Oostzijde vanaf waar nu ongeveer de Peperstraat is, met rechts de Bonifatiuskerk. Vroeger een drukke winkelstraat.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: het begin van de Oostzijde.

De Oostzijde

De Oostzijde is één van de langste straten van Zaandam die loopt vanaf de huidige Peperstraat tot aan het Kalf. Voor de aanleg van de Beatrixbrug liep de straat nog een klein stukje verder naar het zuiden waar de staat zicht splitste, rechtdoor was de Klauwershoek en linksaf kwam men op het Fransepad (een klein stukje heet zelfs nu nog Oostzijde).

Het Fransepad heet tegenwoordig Fransestraat en ligt pal ten zuiden van en evenwijdig aan de Peperstraat, achter de flats tussen Savorin Lohmanstraat en Jan Windhouwerstraat eigenlijk is het nu niet veel meer dan een parkeerterrein. Dit pad is genaamd naar de Franse School die daar in 1656 al stond en kreeg een padreglement in 1677. In 1871 nam de gemeente Zaandam het pad over en tussen 1889 en 1914 werd de padsloot gedempt en werd het Fransepad omgedoopt tot Fransestraat.

Op de oude foto is het witte gebouw aan de rechterkant Oostzijde 2, hier was o.a. de groente- en fruitzaak van Happe gevestigd. Oostzijde 2 werd in 1957 gesloopt. Naast Oostzijde 2 het dubbele woonhuis Oostzijde 2b en 2c met daarnaast nr. 4, de boter- en kaashandel van C. Kraaijer. Kraaijer nam in 1935 de kaasgroothandel van Dekker en Van Schijen over die in 1897 met hun kaashandel begonnen. Kraaijer zou na het vertrek uit Oostzijde 4 een pand een stuk noordelijker, vlakbij de spoorbrug, op Oostzijde 303, betrekken.

Op de oude foto is rechts achter de boom nog net Oostzijde 6 te zien, gebouwd in 1901 waar P. Hoogeboom een melksalon begon. Later werd het een kruidenierswinkel waar onder andere J. Roos, S. de Jong en vanaf ongeveer 1935 G. de Jong.

Naast Ooszijde 6 was een smalle steeg die toegang gaf tot de Kalverstraat, dit was oorspronkelijk een pad dat in 1678 een padreglement kreeg. Het pad is waarschijnlijk vernoemd naar de 17e eeuwse schoolmeester Cornelis Jansz. Kalff die naast lager onderwijs ook handelsondewijs, Frans, Spaans en Duits gaf. De Kalverstraat is anno 2023 een onooglijk straatje tussen de Oostzijde en de Symon Claeszstraat.

Niet zichtbaar op de oude foto zijn Oostzijde 8 en 10, deze panden stonden pal naast de nog bestaande pastorie van de Bonifatiuskerk. Beide panden werden in de eerste helft van de 19e eeuw gebouwd. Oostzijde 8 deed vanaf 1923 dienst als banketbakkerswinkel van J. van der Voort en dit mooie pand werd in 1963 afgebroken en als Kaverringdijk 9 op de Zaanse Schans herbouwd. In Oostzijde 10 kwam in 1925 meubelmaker J.A. Zegers die er een woninginrichtingwinkel begon. Dit pand is in december 1964 ook naar de Zaanse Schans verplaatst waar het werd samengevoegd met Bloemgracht 21 en  tegenwoordig deels de keuken van restaurant d`Hoop op de Swarte Walvis is.

Tegenover Oostzijde 8 stond op nr. 9 nog een mooi Zaans houten huis dat helaas niet de gang naar de Zaanse Schans heeft gemaakt en eind jaren ’50 zou worden gesloopt. Op de oude foto is het pand net zichtbaar links achter de voorste fietser.

Oostzijde 9 stond op de hoek van de oude Peperstraat en in 1924 was het bewoond door arts Th. van Berkestijn terwijl het daarvoor vele jaren eigendom was van de familie Terwee, handelaren in koloniale waren zoals thee, koffie, cacao en tabak.

Op nr. 11 vestigde zich in 1860 goud- en zilversmid Salomon Vet die in 1911 zou verhuizen naar een pand in de Westzijde. Na Salomon Vet hebben er diverse winkels op Oostzijde 11 gezeten waaronder een drukkerij, schoenmaker, tabakszaak en een muziekwinkel.

Het ietwat uitstekende pand links in het midden is waarschijnlijk Oostzijde 5 en hier zat slagerij Eymer met links daarnaast op nr 3  het kantoor van Hoorn en de Vos. Het gebouw links op de voorgrond is dan Oostzijde 1 en hier was het kantoor van de Jonge en Strop later Sturop. Oostzijde 1 bestaat nog en staat als enige aan de zuidkant an de Peperstraat. Helaas heb ik geen informatie kunnen vinden over Oostzijde 7.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Tekst en foto 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, Beeldbank Zaanse Molen, Gemeentearchief Zaanstad, Historisch Zaandam.