Eentje in de categorie ‘volledig onherkenbaar’. Het Dampad destijds en de plek waar het gelegen zou hebben. Zo’n 75 jaar terug in de tijd.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: het Dampad in Zaandam rond 1960 en nu, Bert:

“ik hoop dat ik er ondanks de summiere informatie toch nog iets leuks van heb kunnen maken.”

Dampad

Het Dampad was een pad dat liep tussen de Hogendijk en het Rustenburg en het Zilverpad, de huidige zuidkant van de Gedempte Gracht, en de Roosgraft (later verbasterd tot Rozengracht). Het plein dat we tegenwoordig als de Dam kennen was in 1910 een binnenhaven en de hele dijk tussen de Hoge Dam en Westzaan werd Hogendijk genoemd.

Na de aanleg van de spoorlijn werd het westelijk deel van de dijk Westzanerdijk genoemd en na de demping van de binnenhaven werd het deel tussen de Czaar Peterstraat en de Damstraat Dam. Het straatje achter het voormalige postkantoor was de oude Hoge Dam dat via drie sluisjes, de nog bestaande Groote Sluis en de in 1902 verdwenen Kleine Sluis en Duikersluis, overging in de Zuiddijk.

Het Dampad, dat toen het Jacob Mensenven of – pad werd genoemd, kreeg in 1656 een padreglement. Het pad werd in delen, in 1863, 1866 en 1874 overgedragen aan de Gemeente Zaandam en de padsloot werd tussen 1910 en 1924 gedempt. 

Na de aanleg van de Russische Buurt, eind 19e eeuw, werd het Dampad door de aanleg van de Czarinastraat (die doorliep naar de Gedempte Gracht), in tweeën gesplitst. Het Dampad werd tussen 1962 en 1965 gesloopt en maakt tegenwoordig deel uit van de Rozengracht. Alleen het steegje tussen de Dam en de Zilverpadsteeg heet vandaag de dag nog Dampad.

De bekendste persoon die op het Dampad heeft gewoond is ongetwijfeld de schrijfster Carry van Bruggen, pseudoniem van Carolina Lea de Haan, die haar kinderjaren er heeft doorgebracht. Zij werd geboren op 1 januari 1881 in Smilde en overleed op 16 november 1932 in Laren. Ze was één jaar oudere zus van schrijver, jurist en politicus Jacob Israël de Haan. Wanneer het gezin de Haan op het Dampad neerstreek is mij niet bekend maar zij hebben eerst op Dampad 38 gewoond en vanaf 1895 op nr. 66. In 1900 verhuisde Carry van Bruggen naar Amsterdam. Haar jeugd aan het Dampad heeft ze beschreven in het boek Het Huisje aan de Sloot.

Vader Izak de Haan heeft tot 1913 in het huisje gewoond waarna het werd gekocht door meubelmaker Cornelis IJff die zijn werkplaats op nr. 64 had. IJff heeft t/m 1960 in het huisje gewoond.

Op het Dampad stonden een aantal 17e eeuwse Zaanse houten panden die het bewaren waard waren geweest maar vermoedelijk allemaal zijn gesloopt. In de woningen Dampad 84 en 102 zaten fraaie smuigers.

Aan het Dampad waren meer bedrijven gevestigd en een aantal bestaan heden ten dage nog steeds. Op Dampad 6 was zeilmakerij M. Dekker Jz, opgericht in 1866, gevestigd. Uit dit bedrijf ontstond in de jaren ’70 Dekker Watersport die eerst aan de Rozengracht zat, in 1991 verhuisde naar Oud Zaenden. In 2003 verhuisde de winkel naar Pieter Ghijssenlaan 4.

Het tweede bekende bedrijf is banketbakkerij Landsaat, begonnen als luxe broodbakkerij in 1908 aan het Lage Horn en in 1911 verhuisd naar Dampad 128. In 1945 begon één van de drie zonen van J. Landsaat een banketbakkerij aan de Zuiddijk. De broodbakkerij bleef tot begin jaren `60 op het Dampad en werd toen gesloopt. Tegenwoordig heeft Landsaat een moderne banketbakkerij op Penningweg 103 en een winkel op de Vrieschgroenstraat 3b (ook in Krommenie komt Landsaat).

De derde bekende ondernemer was Frans Bakker, die in 1928 een fietsenwinkel overnam op Dampad 45 en zich gelijk ging specialiseren in lichte motorfietsen. Het bedrijf verhuisde in 1951 naar de Burcht, waar het tot 1998 zou blijven. In 1998 verhuisde het bedrijf naar de huidige locatie op Penningweg 90.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Tekst en foto 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, de Orkaan, Wikipedia, website bakkerij Landsaat, website Bakker Motors.