De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten en natuur wordt opgeofferd om plaats te maken voor nieuwbouw, stadsvernieuwing en bedrijventerreinen.
De Zaanstreek is de afgelopen decennia – soms zelfs onherkenbaar – veranderd. De Orkaan brengt die verandering in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…
De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: een cricketveld (!) aan de Havenstraat in Zaandam.
Cricketveld Haventraat (Zaandam)
Aan het einde van de Havenstraat was ooit een cricketveld. Bert: “Ik weet niet of de locatie (tegenover lab 44) op de recente foto de juiste is maar het zal er niet ver vandaan zijn. De informatie over Albion komt van een artikel van de Zuidkanter en het verhaaltje over het “Bonkieshuis” stond bij dezelfde foto op de site van het Gemeentearchief“.
In de tweede helft van de 19e eeuw kwamen er diverse sporten (voetbal, tennis en cricket) vanuit Engeland overwaaien. Cricket was een vrij elitaire sport. Het is een balsport waarbij punten worden gescoord door heen en weer te lopen over de cricket pitch (een run). Het is een teamsport waarin om beurt het ene team eerst gooit (bowling) en het andere team slaat (batting). Afhankelijk van het soort wedstrijd speelt men tot een afgesproken aantal overs of wickets. Als beide teams geslagen en gebowld hebben is het team met de meeste runs de winnaar.
Net zoals bij andere sporten ontstonden er al snel verenigingen die wedstrijden tegen elkaar gingen spelen. De basis voor een Zaandammer cricketclub werd gelegd door L. Simonsz, zoon van een houthandelaar.
Een klein clubje bestaande uit J. Endt, J. Poel, J. Brat, N.H. Ebmeyer, E. v.d. Stadt en L. Simonsz oefende in de tuin van het ouderlijk huis van Simonsz. met een zeemleren bal. Als de vaardigheden toenemen wordt het spel verplaatst naar de houtfabriek van Simonsz gelegen aan de Provincialeweg.
Uit dit clubje ontstond in 1885 cricketclub Albion. Na de oprichting werd er door de gemeente Zaandam vergunning verleend om op de Burcht wedstrijden te spelen maar al na de eerste wedstrijd werd de vergunnng ingetrokken na een handgemeen met toeschouwers. Na dit echec ging Albion haar wedstrijden spelen op het Krimperven, dit was een open terrein ten westen van ’t Krimp, achter het Czaar Peterhuisje. Dit terrein werd voor diverse doeleinden zoals de kermis, fanfareconcoursen en andere manifestaties gebruikt. Later werd het terrein bebouwd en tegenwoordig is dit het Czaar Peterplantsoen. De club bleef tot 1908 op het Krimperven spelen.
In dat jaar komt er ook een nieuw terrein aan het eind van de Havenstraat in Zaandam. Dit terrein zou ruim 10 jaar door Albion worden gebruikt waarna de vereniging in 1917 vanwege een teruglopend ledenaantal onderhandelingen startte met voetbalvereniging ZVV om op hun terrein aan de Westzanerdijk te mogen spelen. Beide verenigingen kwamen tot een akkoord en vanaf 1919 speelde Albion op de nieuwe locatie. Hoe en wanneer de club ophield te bestaan is niet bekend. In 1935 werden voor het laatst wedstrijden in competitieverband gespeeld en Albion zal niet veel later zijn opgeheven.
Op de oude foto rechts het ‘Bonkieshuis’. Het Bonkieshuis was de uitbetalingsplaats van arbeiders in de Zaandammer haven, het werd in 1893 geopend en in 1950 gesloopt. Het Bonkieshuis (waarschijnlijk een verbastering van ‘Boompjeshuis’, het was aanvankelijk het enige pand aan de boomrijke Havenstraat) werd door de havenarbeiders gebruikt als schaftlokaal, en als onderkomen bij slecht weer. Ook de lonen werden er uitbetaald (hetgeen voor de ingebruikname van het Bonkieshuis in café’s gebeurde). In het ‘Wacht- en Uitbetalingslokaa’l (officiële naam) was een hooikist geplaatst. Havenarbeiders die te ver van de haven woonden om tussen de middag thuis te schaften konden daarin hun van huis meegenomen maaltijden warm houden.
Bekijk hier alle fototijdreizen.
Foto en tekst 2022: Bert Versteeg.
Ik denk dat de naam van het Bonkieshuis geen waarschijnlijke verbastering is van het Boompjeshuis. Maar eerder te maken heeft gehad met de "stevige kerels" die daar kwamen. Denk ook maar eens aan de uitdrukking van een "stoere zeebonk" (ervaren zeeman).
Bert Versteeg Op de kop van de haven. De foto die u gemaakt heeft is op het Hembrugterrein aan het eind van de Havenstraat. Dat was in de tijd van de eerste foto al omheind en op die plek al bebouwd. Het Bonkies huis was een gebouw aan het begin van de Havenstraat. Zie ook deze foto's in het gemeente archief: Fotonummer
21_22772 en Fotonummer 22_03342 Op de eerste foto zie je de gebouwen en ook dat de provinciale weg nog niet was aangelegd. Ook de doorsteek was toen nog niet gegraven. Dat grasveld is het veld van de oude foto en lag tussen de huidige kop van de Havenstraat en de Houthavenkade (Zwarte pad).
Op het terrein werd vanaf 1908 cricket gespeeld.
William Pont kwam verhuisde rond 1888 van Edam naar Zaandam waar het een terrein had aan de Zuiddijk.
Toen dat terrein vol was werd het Eiland aangekocht en werd het bedrijf daar voortgezet dat was rond 1910.
Op het vrijgekomen terrein aan de Zuiddijk werd vervolgens de Muziekbuurt gebouwd.
Als de foto van voor 1910 is werden er dus nog geen houtschepen op het Eiland gelost.
Het kan zijn dat het schip op de oude foto daar lag om de havenarbeiders op te pikken uit het Bonkieshuis.
Dat Bonkieshuis werd in 1950 gesloopt dus oude Zaankanters weten misschien nog wel waar het precies heeft gestaan.
Bij de oude foto staat de tekst" Zaandam - eind Havenstraat - Cricketveld Albion " daarom ga ik er vanuit dat het cricketterrein thv het Hembrugterrein lag.
Deze redenering wordt bevestigd door het verhaal op de website http://www.dezuidkanter.nl/historie/2812-cricket-club-albion waar het volgende staat:
Onderhandelingen worden gevoerd om een terrein bij de Hembrug te krijgen. In 1908 is het zover: de verhuizing is gerealiseerd. In het jubileumboekje spreek men over ‘nabij de spoordijk’.
Uitermate goed gedocumenteerd. Prima ,Bert!
Als ik naar de foto's kijk van de omgeving waar ik als lagere school scholier in de jaren vijftig op woensdag- en zaterdagmiddag schepen ging kijken lijkt het mij dat het groene grasveld achter de "nieuwbouw" (1955) van de Artillerie Inrichtingen ligt en het stoomschip gewoon aan de kop van de Havenstraat.
Dus gaat het er niet om waar cricketveld ligt maar waar het schip ligt. Volgens mij gewoon op de plek waar de houtboten altijd werden gelost: Aan de Havenstraat of aan de overkant bij William Pont....
Peter, waar heeft het cricketveld volgens jou dan gelegen?
Hej Bert,
Heb je nog meer foto's van oude houtboten aan de Havenstraat?
Ik ben wel geïnteresseerd.
De plaatsen die op beide foto's te zien zijn liggen honderden meters van elkaar.