Ooit een vermaarde Zaandijkse bioscoop, nu een ‘boutique hotel’.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit het Gemeentearchief. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde voor de achtergrondinformatie. Vandaag: bioscoop Centrum in Zaandijk (bekend als bioscoop Oenen).

Bioscoop Centrum in Zaandijk

De fototijdreis van deze week neemt je mee naar Zaandijk waar ruim 60 jaar bioscoop Centrum was gevestigd. Op de oude foto zien we links het woonhuis annex viswinkel van Siem Oenen met daarachter, met puntdak, de palingrokerij en het filmtheater. Het hoge pand was de cacaofabriek T.O.C.

De bioscoop stond op de noordoostelijke hoek van de kruising Guisweg/Lagedijk. Niemand gebruikte de officiële naam Centrum. Het was de bioscoop van Oenen, mensen pikten een Oentje, oftewel ze gingen naar de film.

Siem Oenen kocht in 1923 een leegstaande kerk op de Guisweg om er een bioscooptheater in te maken maar helaas ging dit plan niet door omdat er op het kerkgebouw een oude bepaling rustte waarin stond dat het kerkgebouw niet mocht worden ingericht als plaats voor vermaak en vertier. In 1928 kwam de gewenste bioscoop er dan toch, op de eerste verdieping van de palingrokerij van Oenen.

In het zaaltje stonden rieten stoeltjes en tafeltjes vanwaar de bezoekers zaten die keken naar stomme films, dus films zonder geluid. Oenen had een klein orkest bestaande uit Cor Bruyn op piano, Enne Sluis op cello en Piet Kaptein op viool, die de muzikale begeleiding verzorgde tijdens het tonen van de films terwijl dansleraar Dirk Bruyn de projector bediende.

Later werd dit orkest vervangen door een geluidsinstallatie met grammofoonplaten waarmee Siem Oenen voor passende muziek zorgde.

De eerste film die werd vertoond was “De Gouden Clown”. Op zaterdagavond werden er Tarzan-films vertoond en tijdens de matinees op zondag films van Laurel en Hardy. Verder was het maandagavond damesavond, de woensdagavond was voor de middenstand en de donderdagavond voor de elite. Behalve voor het vertonen van films werd het zaaltje ook gebruikt voor feesten en partijen.

Naast bioscoop Centrum in Zaandijk had Siem Oenen nog twee bioscopen, namelijk Corso in Wormerveer en Wilhelmina in Uitgeest. Na het overlijden van Siem Oenen nam zijn zoon Piet de bioscoop over. In de naoorlogse jaren waren de films met onder andere Fred Astaire in de hoofdrol populair.

Piet Oenen liet de bioscoop in 1952 verbouwen. Zo werd de oude, smalle ingang vervangen door een brede trap. De zaal werd opnieuw ingedeeld waardoor er 225 zitplaatsen kwamen en kwam er een aparte opgang naar het balkon. In 1957 kwamen er nieuwe filmprojectoren en werden films als Ben Hur, Irma La Douce en De Tien Geboden vertoond. In die tijd was Han Molenaar van de voormalige fietsenzaak aan de Lagedijk operateur.

De bioscoop trok volle zalen maar in de jaren ’60 liepen door de komst van de televisie de bezoekersaantallen hard terug. Om deze terugloop een halt toe te roepen, ging Piet Oenen pikante en erotische films vertonen maar ook dit hielp niet de bioscoop weer rendabel te maken en in de eerste week van januari 1969 viel het doek en ging theater Centrum dicht.

Van mevrouw H.C. Leegwater-Oenen, zus van Piet, kocht de gemeente Zaanstad in 1975 voor F 100.000 het woonhuis Lagedijk 40 met 123 m2 grond. Ook voor F 100.00 kocht de gemeente de voormalige bioscoop en 194 m2 grond van mevrouw Leegwater en de heer P.T.T. Leegwater.

Na het faillissement van Oenen kwam Erenka Watersport in het pand, dit bedrijf zou in 1983 verhuizen naar het Zuideinde in Koog aan de Zaan. De opstallen werden gesloopt en in 1985 werden er een ontbijthotel en vier woningen, ontworpen door de Zaanse architect Wim Kruiswijk, op het terrein gebouwd. Het hotel/restaurant werd Sans Pareil, later werd het d’ Vijf Broers dat in 2015 failliet ging.

Vervolgens kreeg het hotel de naam Hotel Zaanse Schans, daarna Hotel Zaandijk, dat in 2019 op last van burgemeester Hamming werd gesloten nadat er voor de tweede keer een aanslag was gepleegd. Tegenwoordig heet het hotel Boutique Hotel Zaan. Ook het restaurant heeft door de jaren heen diverse namen gehad, Trattoria Zaan, Il Mucino, Dica en sinds 2024 is het pannenkoekenrestaurant Dutch Pancake Co.

In cacaofabriek T.O.C. – Teun Oly & Comp – werd uit cacaoafval cacaoboter gewonnen. Teun Oly & Comp. waren ook actief met de voormalige oliemolen Het Jonge Big die iets ten zuiden van de Sluissloot, net ten oosten van de Oud Heinstraat stond. Dit was een zogenaamde proefmolen waarmee werd bepaald of een partij cacaoafval rendabel genoeg was om te verwerken.

In 1913 kocht hij het nabij de fabriek gelegen café De Zwaan dat hij inrichtte als kantoor en magazijn. Tot 1915 bleef hij met Het Jonge Big werken die vervolgens werd verkocht aan de firma J. Stuurman die ook met De Os aan de Kalverringdijk werkte.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de naam veranderd in Zaanlandsche cacaofabriek’ v/h Teun Oly & Comp. Dit bedrijf werd in 1953 overgenomen door de firma De Baronie / De Heer uit Nijkerk waarna de productie ook naar Nijkerk werd verplaatst. Na het vertrek van de cacaofabriek werd het pand door Koeman lampenfabriek.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2025: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Historische Vereniging Koog Zaandijk, bioscoopgeschiedenis.com, Zaandijk Bouwt, De Orkaan.