De temperaturen gaan weer stijgen dus willen we verkoeling zoeken. Maar waar kan dat gezond en veilig?

Ik ‘dook’ erin en verzoop in de communicatie rondom zwemwaterkwaliteit.

Door David Sluis

We hebben geweldige natuurlijke zwemlocaties in de Zaanstreek. Twee van mijn favorieten zijn het Twiske en de Jagersplas. Ik woon dicht bij de Jagersplas, dus kom daar al snel terecht. Er zijn daar 4 aangelegde recreatiestrandjes, te weten: Kuifeend, Watersnip, Fuut en de Smient.

Je hebt je badrolletje klaargelegd en checkt natuurlijk even de landelijke website zwemwater.nl. Daarop zien we de volgende situatie bij de Jagersplas (10-09-2020).

Voor twee strandjes ziet het er niet goed uit, maar bij de Kuifeend is het schoon en veilig zwemmen zegt het logo, net als bij de Smient. De andere strandjes hebben een ander logo, wat betekent dit, het ziet er onheilspellend uit en in eerste instantie denk je, verboden te zwemmen, toch? Het logo kan twee dingen betekenen; een negatief zwemadvies of een zwemverbod. Bij aanklikken van het logo bij de Fuut stond onderstaande tekst (10-9-2020).

Toelichting: “Negatief zwemadvies (vanaf 01-05-2020). Zwemmen ontraden vanwege onvoldoende waterkwaliteit. Grote kans op maag-/darmklachten.“

Je wordt al ziek als je het leest.

Een negatief zwemadvies dus, maar het is dus niet verboden. Betekent dit dus dat je er beter niet kunt gaan zwemmen? Nu zal niet iedereen vooraf de website bezoeken, maar daar is wat op gevonden. Er staat bij ieder strandje een bord met informatie. We pakken als eerste het bord bij de Fuut, die met dat negatieve zwemadvies dus.

Keurig staat het logo op de bebording. Kennelijk trekken mensen zich hier niets van aan want zomers ziet het er zwart van de mensen die plonsen en zwemmen. Is dit terecht en verstandig?

Via de website kun je ook de laboratoriumwaarden opvragen die zijn gemeten, ik pak ze er even bij.

Je ziet twee staafgrafieken met twee verschillende parameters, ik licht dit zo toe. Je ziet ook een gele lijn, dit is de drempel/alarmwaarde. Je kunt je toch niet aan de indruk onttrekken dat de waterkwaliteit het hele jaar al super is! En toch krijg je een negatief zwemadvies?

De twee gemeten parameters zijn bacteriën.

Er wordt gemeten of bepaalde bacteriën (intestinale enterokokken (IE) en Escherichia Coli (E. coli)) in het water voorkomen. Beide bacteriesoorten komen voor in de ontlasting van mensen en dieren en zijn een goede aanwijzing voor de zwemwaterkwaliteit. De waterbeheerder inspecteert de zwemwaterplekken ook op andere soorten van vervuiling, zoals blauwalgen of andere giftige algen en veiligheid.

Behalve door mensen wordt er ook veel door honden, watervogels en zelfs paarden gebruikt gemaakt van het water. Maar terug naar het raadsel. Waarom een negatief zwemadvies?

Wat op de borden en de website wordt vermeld is NIET de actuele toestand van het zwemwater, zo communiceert men, maar de gemiddelde situatie over de afgelopen vier jaar en daar baseert men de waarschuwingen/logos en de zwemwaterkwaliteit op. Huh? Ja, huh? Men zegt het zelf zo:

Een keer per jaar, voor de start van het badseizoen, wordt voor iedere zwemplek de kwaliteitsklasse voor het komende jaar bepaald. Die kwaliteitsklasse wordt bepaald met de meetgegevens van de laatste vier badseizoenen. De kwaliteitsklasse zegt dus iets over de gemiddelde waterkwaliteit van de zwemplek.

Op basis van die vierjarige kwaliteitsklasse wordt een zwemadvies gegeven. Die kwaliteitsklasse kun je trouwens ook rechtsonder op de informatieborden terugvinden, met weer andere logos, pffff…

Dat deze zwemplek al het hele jaar uitstekend is (14 meetresultaten) doet er kennelijk niet toe want het was de afgelopen vier jaren slecht (enkele overschrijdingen van de norm slechts) en dus zal het dit jaar ook wel slecht zijn? Dit wordt dus tegengesproken door de metingen van dit seizoen? Waarom was het de afgelopen vier jaren slecht en dit jaar niet? Wat is er veranderd? Maar we zijn er nog niet.

Er staat iets op de website wat de hele boel nog verwarrender maakt:

Toch kan er op zo’n locatie iets gebeuren waardoor de actuele situatie heel anders is en de toezichthouder besluit om een waarschuwing, negatief advies of zelfs een zwemverbod in te stellen.

En verder:

Als de actuele waterkwaliteit onvoldoende is dan wordt dit op een smal bord onder het algemene informatiebord aangegeven. Deze meldingen kunnen regelmatig wijzigen. Let bij elk bezoek aan de zwemwaterlocatie goed op of op dat moment een waarschuwing, negatief zwemadvies of zwemverbod geldt.

Maar dat is dus één en hetzelfde bord? Ik toog gisteren naar de Jagersplas en ging langs alle borden. Ik begin bij de Fuut. Daar weet men het te presteren om twee verschillende duidingen te geven. Er staan drie borden. Twee daarvan met een negatief zwemadvies, de derde vermeldt niets.

De Kuifeend dan maar, mijn favoriete zwemstrandje. Er is daar iets bijzonders aan de hand. De Kuifeend is koud, steenkoud! In 2016 heeft de gemeente bij de Kuifeend een diepwaterpomp geïnstalleerd. De pomp haalt koud water op van ca 10 meter diepte uit de Jagersplas en spoelt dit door de Kuifeend. Op deze manier is er verversing van het anders stilstaande water en dit komt de waterkwaliteit ten goede. Er is echter één dingetje. Het water is vaak heel koud en daarom zie je relatief weinig mensen daar recreëren. Ik zal het met wat cijfers toelichten. Ik ben zelf sinds een aantal jaren ijszwemmer, dit betekent dat je ook in de winter in zwembroek (kilo)meters in buiten water zwemt. Ik meet altijd de watertemperatuur vooraf en weet daarom precies hoe het water zich gedraagt. Ik was er van de week voor het laatst. Direct gemeten diep water uit de Jagersplas is ca 10 graden nu! Dit vermengt zich langzaam met al wat opgewarmd water en gemengd was het over het hele strandje (Kuifeend) gemiddeld zo’n 13 graden. Dit is voor veel mensen veel te koud. Als er ook nog wat zon is, krijg je het fenomeen dat er zich een gelaagdheid in het water ontwikkeld (stratificatie). Hierbij is de bovenlaag vaak een graad of 20 en de onderlaag 10. Dit is zeer onaangenaam en zelfs pijnlijk, en zeker voor kinderen af te raden.

Ik nam ook de temperatuur bij de Fuut, dit is dus twee strandjes verderop. Dit water is dus afkomstig van de Kuifeend; het spoelt daarheen. Het was 19 graden, dus 6 a 7 graden warmer dan de Kuifeend! De pomp zet men op een gegeven moment uit en dan nivelleren de temperatuurverschillen, en hartje winter zijn ze allemaal hetzelfde (3-6 graden). Terug naar de waterkwaliteit.

Volgens de website is de Kuifeend van uitstekende zwemwaterkwaliteit. En men zegt over de recente watercontrole dat alles in orde is (7-09-2020). Ook de bacteriële meetgegevens duiden dat aan. Ver onder de limietwaarden. Maar hee, waarom een geel waarschuwingsbord bij de Kuifeend? Dat is toch dat bord die actuele waarschuwingen weergeeft of ben ik nu gek? Een grote gele gevarendriehoek kijkt je aan met de tekst “verminderde waterkwaliteit. Kans op maag en darmklachten.” Dit logo had ik nog niet eerder gezien, en komt ook niet voor op de website?

Nu heb ik van de week ook al twee keer de zwemwaterlijn gebeld, ik wilde duidelijkheid, het telefoonnummer staat op het bord. Je krijgt dan de Omgevingsdienst Noord-Holland Noord aan de lijn. We kwamen niet uit de vraag of je nu wel of niet verstandig kunt zwemmen daar? Volgens de borden niet. Volgens de metingen wel. Volgens de logos op de website ook. Zeg het maar?

Ik besloot toch te gaan zwemmen, maar zag wel enige blauwalg-flarden, die hebben we ook nog. Ook daar wordt voor gewaarschuwd, want op elk bord staat generiek “Dit water is blauwalg gevoelig, vermijd drijflagen”. Er was ook nog een onderliggend rapport (10-06-2020) beschikbaar waarin wordt ingegaan op de blauwalgen https://register.zwemwater.nl/zwr/api/files/6522264. Ik citeer:

Blauwalgen: Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de Zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke proliferatie van blauwalgen. De afgelopen jaren zijn blauwalgen gemonitord. Op grond van de resultaten van de monitoring kan worden geconcludeerd dat er, mede als gevolg van het treffen van maatregelen, alleen op locatie De Smient kans is op proliferatie van blauwalgen.

Ja, ja. Dus er is geen kans op verontrustende concentraties blauwalgen, behalve op de Smient, en dit is zeldzaam (één keer voorgekomen in vier jaar). Maar de Kuifeend scoort op alle onderdelen goed, maar toch een waarschuwing? Nog even over de Smient. Hier geen enkele extra waarschuwing op de borden?

Je vraagt je af waarom er zo overdreven wordt gewaarschuwd? Is dit een vorm van indekken qua aansprakelijkheid? Waarom deze systematiek? Kan de communicatie rondom de logos/borden niet veel strakker? Er is in ieder geval geen touw aan vast te knopen zo voor de recreant. Als ik ga zwemmen, dan wil ik weten of de actuele waterkwaliteit goed is, daar gaat het om. Wat er in de afgelopen vier jaar is gebeurd, is irrelevant lijkt me? Statistisch kun je daar wat mee, maar resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor het heden. Ik ben voor een totale reset van deze systematiek.

Had ik je al verteld dat ik laatst wilde gaan zwemmen bij het Twiske, maar…

PS: sinds kort zijn er geen bacteriële meetwaarden meer te zien op de website?