Donderdagavond werd in het Zaans beraad gesproken over mogelijke discriminatie binnen het fraudeaanpaksystemen in Zaanstad. Raadslid Eylem Köseoglu stelt dat het systeem kan leiden tot discriminatie en institutioneel racisme. Zij stelde hierover vragen aan het College en de gemeenteraad.

Vorige week barstte de discussie los toen Köseoglu in een interview met het NHD aangaf dat zij het handelen van de overheid discriminerend vindt. Ze stelde dat dit structureel mensen uit bepaalde wijken stigmatiseert.

Köseoglu baseerde haar uitspraken deels op een onderzoek van Follow the Money over een rapport van het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertisecentrum), waarmee de gemeente Zaanstad samenwerkt. Het gaat om een conceptanalyse uit 2016 waarin onder andere staat dat Turkse Nederlanders ‘erg bedreven’ zouden zijn in belasting- en toeslagenfraude. Zowel de gemeente Zaanstad als het RIEC nemen nadrukkelijk afstand van deze conceptanalyse.

Woedende reactie

Burgemeester Jan Hamming reageerde woedend op de uitspraken van Köseoglu en liet aan het NHD weten dat de werkwijze allang is aangepast. Volgens hem is het Köseoglu zelf die stigmatiseert door te suggereren dat er tegen Pact-Oost wordt gestigmatiseerd. Hamming noemt het ‘enorm schadelijk en kwalijk.’

Het college van burgemeester en wethouders benadrukte eerder al dat het zich verre houdt van aantijgingen van discriminatie.

Steun uit de wijk

Ondanks de felle reactie van de burgemeester kon Köseoglu rekenen op steun van mensen uit de wijk. Er zijn meerdere brieven gestuurd door inwoners aan de gemeenteraad. Hierin leggen de briefschrijvers uit wat institutionele discriminatie doet met bewoners van een wijk:

‘Misschien zijn het gevoelens of vooroordelen richting de gemeente of andere instanties, maar het feit blijft dat die gevoelens er zijn. En ze zijn diepgeworteld. Wat zijn de langetermijneffecten op de bewoners van een kansarme wijk? Houden risicoanalyses daar ook rekening mee? Of draait het alleen om de kosten en wat een interventie financieel zal opleveren?’

Verder schreven zij over een bestaande angst om kritiek te uiten op de gemeente. De schrijvers bleven hoopvol over verandering in de toekomst.

Vragen aan de burgemeester

Tijdens het Zaans beraad stelde Köseoglu vragen aan burgemeester Hamming over onder andere de rapportage van het RIEC. Ze verzocht hem te luisteren naar de adviezen van de staatscommissie om discriminatie binnen de volledige dienstverlening door te lichten. Hamming gaf aan dat het verslag van het RIEC de uitspraak van één enkele ambtenaar betrof. Hij erkende ook dat er, natuurlijk, weleens discriminerende incidenten voorkomen en benadrukte dat er telkens aan gewerkt wordt om dat te voorkomen.

Ten slotte gaf hij aan dat de gemeente moet leren van fouten en zichzelf een spiegel moet voorhouden. Hamming staat open voor het opnieuw bekijken van de processen en het opvolgen van het advies van de staatscommissie. Verder zei hij dat persoonsgegevens uitsluitend worden verzameld als het gaat om zware criminele activiteiten.

Volgens Köseoglu vindt iedereen het belangrijk om criminaliteit aan te pakken, maar wordt er nu informatie over alle bewoners van een bepaalde wijk, Zaandam Oost, een zogenaamd handhavingsknelpunt, verzameld. Dit heeft volgens haar gevolgen op het vertrouwen in de overheid binnen de gemeenschap. Ze ziet dat inwoners zich benadeeld voelen, soms bang zijn voor de overheid en deze wantrouwen. Dat oplossen vergt volgens haar een sterke reflectie en vereist oplettendheid.

Burgemeester Hamming vindt ook dat er opgelet moet worden, maar ergert zich aan de voorbeelden van Köseoglu over handhavingsknelpunten. Volgens hem is de speciale aandachtsregio in Zaandam-Oost alleen bedoeld om criminaliteit aan te pakken en nooit gericht op mensen van een bepaalde afkomst of culturele achtergrond.

Betoog

Aan het einde van de vergadering gaf Köseoglu aan dat zij teleurgesteld is. Ze trekt zich het onderwerp persoonlijk aan, daarom vond ze het een zware rondvraag. In haar emotionele laatste betoog merkte Köseoglu op dat:

’institutioneel racisme en discriminatie in Nederland inmiddels zodanig zijn genormaliseerd dat mensen er niet meer van schrikken. Ze vinden het niet eens meer nodig om mensen daarin toenadering te zoeken of empathie te tonen. Er zijn mensen die brieven hebben gestuurd waarin ze aangeven dat ze angst hebben voor de overheid. Dat zijn onze inwoners.’

Ze benadrukte dat criminaliteit moet worden aangepakt, maar niet ten koste van alles en herhaalde haar oproep om in te gaan op de aanbeveling van de staatscommissie om eigen beleid proactief onder de loep te nemen. De burgemeester had al aangegeven graag mee te willen werken aan een dergelijk onderzoek. Toch signaleert ze hierin een bepaalde ‘krampachtigheid’. Hamming onderstreepte nogmaals zijn bereidheid eigen beleid te laten toetsen.  

Door: Marijn Kerkhoven, op basis van Zaans beraad, 23 Januari. Bronnen: Rondvraag wijkaanpak en fraudeaanpak, Raadsinformatiebrief ondermijning en discriminatie en een interview van het NHD uit het raadsinformatie systeem. Brieven van inwoners: Zorgen over fraudeaanpak-en-reactie van de burgemeester en wijkaanpak-en-fraudeaanpak uit het raadsinformatiesysteem.