Spoken bestaan niet. Geloven wij. Denken we. Meestal…

Ooit dachten we dat ze er waren. Maar dan alleen op één plek, dichtbij de plaats waar ooit doodskisten gevonden werden met diepe krabsporen aan de binnenkant.

Wij meenden ze te ervaren rond de Grote Kerk in Westzaan. En inmiddels weten we dat, als er een plek is in de Zaanstreek waar geesten bestaansrecht hebben, het daar zou zijn.

Als ze bestaan tenminste…

Gekreun
173 jaar geleden, heel vroeg in de ochtend op nieuwjaarsdag, stortte de kerktoren van de grote kerk in. Het was niet zo dat ze geen waarschuwing had gegeven. De toren had de maanden ervoor gepiept en gekreund en af en toe had ze een steen laten vallen. Als een gebouw had kunnen praten dan had ze geschreeuwd dat het zou gaan gebeuren. Er was een houten schutting om haar heen geplaatst. Dat was het enige. Ze had er om kunnen lachen als de gevolgen niet zo verschrikkelijk waren geweest.

1843
In de woning naast de toren hadden de 25-jarige tuinmanknecht Jan Smak, en de 38-jarige tuinman Engel Henneman met zijn vrouw Brechje en hun vijf kinderen liggen slapen. De nacht ervoor hadden ze het jaar 1843 begroet. Misschien was peuter Jan bij zus Cornelia op schoot gekropen toen er geknald werd, en had Grietje met moeder lekkere hapjes gemaakt of had de oudste zoon Adriaantje van 12 zijn broertje Cornelis meegenomen het dorp in, op zoek naar een vreugdevuur… Engel en Jan hadden hardop afgeteld naar twaalf uur en elkaar gekust. En nu waren ze allemaal dood. De toren had zich op hen gestort.

Ten toon gespreid
Het duurde weken voordat de brokken en het gruis van wat eens de toren was, alle lichamen prijsgaf. Er kwamen mensen uit alle delen van het land kijken naar het onheil. Naar schatting wel 20.000. De broosheid van het leven en de willekeur van het lot werd blootgelegd met elk lijf dat onder het puin vandaan kwam. In de tijd erna werden mensen geïnspireerd om een vers te schrijven over wat er gebeurde. De geest van Jan Smak, Engel, Brechje Adriaantje –die nooit Adriaan werd-, Cornelis, Grietje, Cornelia en Jan Henneman leeft daarin voort.

En heel misschien leeft hun geest ook nog wel ergens in Westzaan. Dichtbij de plaats waar ooit doodskisten gevonden werden met krabsporen aan de binnenkant…

Met dank aan Geke van de Kamp