Als Ria Holtkamp voor het eerst bij haar aanstaande schoonfamilie Tjipjes aan de Militaireweg 112 op bezoek komt, zit de hele familie keurig in het gelid langs de wand op een bank “gemaakt van stoelen en vuilnisemmers waarover planken waren gelegd.”

Op maandag aten ze zuurkool bij Tjipjes, gekookt in de wasemmer, “vlees was er alleen voor degenen die werkten. Ik kreeg dus een stuk worst, die was al verdwenen voordat ik goed en wel op mijn plaats zat.”

Verhalen van de Militaireweg, tientallen verhalen over de bijzondere volksbuurt die nu de ‘Goudkust’ wordt genoemd. Een wonderlijke metamorfose met geweldige verhalen, geboekstaafd door Jaap de Jong en Nico Koeman in ‘Militaireweg Krommenie’.

Eigenlijk had dit artikel zondag geplaatst moeten worden. Zaterdag kwam Jaap de Jong bij me langs: “hier is het boek” zei hij. “Ik ga het lezen” beloofde ik.

De bedoeling was het zaterdagavond door te nemen, de flaptekst over te tikken, een paar plaatjes in het bericht te zetten en Krommenie blij te maken met bericht over een boek over de Militaireweg. Het liep anders. Ik las het boek van kaft tot kaft (en dat duurde wat langer).

Café ’t End

Met de Militaireweg had ik weinig. Het was het verlengde van de Heiligeweg in Krommenie en eindigde bij café ’t End (officieel Café Joosten). Daar kwam ik wel eens als er een bandje speelde. Maar dat was decennia geleden.

In de recente geschiedenis dook de Militaireweg pas weer op toen de bewoners ten strijde trokken tegen de nieuwbouwplannen op de voormalige sportparken Provily en Slibkuil (Eilanden van Hain). Ze vreesden inkijk, wilden hun parkeerplek niet kwijt, hadden last van de schaduwwerking van de nieuwbouw, zagen de ontsluitingsweg liever elders en vonden dat de vleermuizen gestoord werden bij hun fouragerondje.

Zulke ‘problemen’ hadden ze in de jaren veertig en vijftig waarschijnlijk graag gehad. Bij veel gezinnen was de vraag veel vaker of er wat te eten was ’s avonds, of vader nog wel werk had, of er een stuiver voor het schoolreisje gespaard kon worden. En zelfs dat was maar klein bier vergeleken bij de oorlogsjaren toen de straat onevenredig zwaar getroffen werd bij razzia’s en vergeldingsacties. Vaders en broers verdwenen naar Duitsland. Ondertussen zaten er onderduikers verborgen, en woonden er NSB’ers en zwarthandelaren in de straat.

Trommelclub

Was de buurt een achterbuurt of een arbeiderswijk? Een prachtwijk of een volksbuurt? De Jong en Koeman vragen het zichzelf af maar komen er niet echt uit. Ze laten de buurt zelf aan het woord. De communisten, de gereformeerden, de communisten, de anarchisten en de socialisten, de kinderen uit de grote gezinnen, de arbeiders van de blikfabriek, de kinderen van verzetsmensen en de kinderen van de NSB’er.

Het resultaat is een intrigerend inkijkje achter de voordeuren en in de straat. En bij de buurtvereniging. de toneelclub, trommelclub, de reisclub, de revue, de speeltuin en het buurtcafé. Een achterbuurt was het niet, men had het niet breed (“nette armoede in de arbeidersgezinnen”) maar vrijwel iedereen had werk, een criminele subcultuur ontbrak (alhoewel in 1960 de 59-jarige weduwe Dijker van nr. 150 werd vermoord door een voormalige kostganger), de saamhorigheid en de sociale controle was groot. De kinderen werden priester, wetenschapper, botenbouwer, kunstschilder, walvisvaarder of fietsenmaker.

Nico en Jaap zijn in de jaren vijftig opgegroeid op de Militarieweg. Zij interviewden zo’n vijftig (!) voormalige bewoners van de Militaireweg over hun herinneringen. Wat was de echte Militaireweg en was de invloed van de buurt op hun leven. Een armoedeval waar je niet of met moeite uitkwam of een stimulans om je te ontworstelen aan je milieu? Volgens de auteurs was het vooral een bijzondere buurt.

Schoenendozen

Wie het boek leest, weet alles over de Noodwoningen en de Blik- en Pruishuizen en hun bewoners. Het boek bevat een gedetailleerde reconstructie van wie er allemaal op de Militaireweg hebben gewoond.

De mooiste ontdekking was volgens de schrijvers de hoeveelheid beeldmateriaal dat officiële, maar vooral uit particuliere fotoalbums en schoenendozen. Militaireweg Krommenie is ook een fotoboek van het dagelijks leven en van bijzondere momenten.

De Jong en Koeman hebben Militaireweg Krommenie in eigen beheer uitgegeven. Het is te koop in de boekwinkel (ISBN: 978-94-6389-682-5). De prijs is € 21,50 (en het heeft een leeslintje!).

Boven en hieronder foto’s uit het boek.