Nog geen twee minuten ben ik binnen op de Geschiedenismarkt, zaterdag in de Zaandamse Bullekerk, en het toeval slaat toe.
Bij het eerste kraampje is het tamelijk druk dus ik schuif door naar het tweede. Daar staat een mevrouw met boeken. En ze begint meteen tegen me te praten.
Door: Wendy Kind
Haar boeken, vertelt ze, gaan over haar opa Hein Petersen (geboren in 1895) en voor de oorlog vanuit Duitsland naar Nederland gevlucht omdat hij anti-nazi-geschriften had verspreid. Vrouw en kinderen bleven aanvankelijk achter.
Via Amsterdam belandde grootvader in Zaandam waar hij in de oorlog ook nog wordt opgehaald door de SD, maar weer vrijkomt.
Een aangrijpend verhaal, denk ik daar bij het kraampje – een verhaal over liefde, heimwee en doorzettingsvermogen.
“En daar in Zaandam begon hij een parfumeriewinkeltje”, gaat de vriendelijke mevrouw verder. Grappig, denk ik. Net na de oorlog, molens, fabrieken, communisten, armoe, hard werken en dan een winkeltje in parfumerie-artikelen beginnen. Maar goed, Zaandam kende toen ook al een essencefabriek.
“Waar was dat winkeltje?”, informeer ik. “Op de Herengracht, in Zaandam”, zegt ze. Alweer grappig, want: “Goh, daar heb ik ook gewoond. Op welk nummer?”
“Op nummer 16. Kijk, hier heb ik een foto.”
Nummer 16, op de Herengracht. Het houten witte huisje waar ik in de jaren 80 vier jaar heb gewoond.
Ik kwam (import) vers uit het ouderlijk huis, we verfden de kozijnen in vrolijke kleuren. In de winter vroor het binnen, er was geen douche, wel een piepklein keukentje en dito zolder. De katten vingen de muizen en de buren waren verschrikkelijk lief. Ik was dolgelukkig in mijn eigen paleisje, leerde omgaan met het Zaans kwartiertje, en mijn piano was meeverhuisd.
Net twee minuten binnen op die geschiedenismarkt en daar is ie, de toevalstreffer. Dat kleine houten schuurtje (als je het sec bekijkt), dat kent dus een enorm rijke geschiedenis.
De vriendelijke mevrouw, ze blijkt Annelies Vollmann te heten, wordt er net zo vrolijk van als ik en we blijven nog lang over Herengracht 16 praten.
Haar opa liet eind jaren 30 het half afgebrande pandje op de He(e)rengracht opknappen om er een werkplaats en winkeltje van vier vierkante meter in te beginnen, er konden net twee klanten tegelijk naar binnen. In het kleine strookje tuin werd een wc-hokje geplaatst. Per 1 januari 1945 was er dan officieel gevestigd: een ‘Cosmetische- en Parfumerie-fabriek annex winkelbedrijf’. Zaankanters kenden het sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog als ‘het winkeltje van meneer Paree’.
Hein Petersen werkte hard in de overvolle werkplaats in het achterste gedeelte (mijn latere slaapkamer), met de gasbrander en de draadomroep aan, waar potten gevuld met zalfjes, crèmes, essences, parfums en wrijfsels, en talloze deksels, kurken, etiketten in alle soorten en maten in eikenhouten kisten stonden. Tante Bep uit Westzaan bediende de klanten (in mijn latere woonkamer) en verkocht ook drop.
De maatschappelijk betrokken Petersen organiseerde ook ‘causerieën’ (debatavonden) in de werkplaats, die veel publiek trokken. Prijs 30 cent, met gelegenheid voor vragen stellen na de theepauze.
Over haar familiegeschiedenis (nog veel uitgebreider dan hierboven) bracht Annelies Vollmann twee dikke – ook voor anderen dan Herengracht 16-bewoners – interessante boeken uit onder de titel ‘Sterren in de tijd’, vooral gebaseerd op het dagboek van haar grootmoeder, Henny Stock, Heins vrouw.
Alle foto’s zijn afkomstig uit de genoemde boeken.
Aanvulling:
Kun je eventueel dit fotootje van een advertentie van Hein Petersen op de Orkaan zetten na de opmerking van Ciska Koene bij het artikel van Wendy Kind “ een kleine geschiedenis op de geschiedenismarkt’ ? Vriendelijke groet, Annelies Vollmann
Is dat de Meneer die altijd zei: neem een drop(je)? Ik heb jaren op de Botenmakersstraat gewoond! Nu in Canada.
Ja, zeker weten!
In 1960 is Hein Petersen getrouwd met zijn tweede vrouw. Marja Petersen. Zij was directrice van de leeszaal in de Vinkenstraat in Zaandam.
Zij hebben eerst in een bos in de Achterhoek gewoond, daarna is er een boerderij gekocht bij Harfsen. Mijn Opa bleef naar mensen in heel Nederland zijn producten versturen; tot aan zijn 88ste stond hij elke dag in zijn werkplaats bij de boerderij. Natuurlijk kwamen er regelmatig (vooral in komkommertijd) journalisten langs. Hein Petersen was altijd goed voor een verhaal, kon goed overdrijven, maar nooit ten koste van andere mensen. Hij werd op de kop af 92 jaar.
Henk,
van snoep maken op het zoldertje kan ik me geen enkel verhaal herinneren. Mijn vader heeft wel onder het dak ondergedoken gezeten.
Mijn grootvader heeft het pandje in 1938 opgeknapt en in gebruik genomen. In haar dagboek beschrijft mijn Oma dat ze samen 'goed' verkocht hebben voor Sinterklaas.
Nadat hij het huisje in gebruik nam is er geen grote brand geweest, maar misschien wel een kleine.
Hij heeft heel erge brandwonden opgelopen toen er een kokende pan omviel, maar dat was eind 1939. Geen geld voor het ziekenhuis, zelf opgelost met zijn eigen Purolzalf.
In de oorlog heeft mijn vader ook brandwonden opgelopen in de werkplaats. Mijn moeder heeft hem toen naar het ziekenhuis in de Frans Halsstraat gebracht. (heel link!) Maar of er echt een brand was? Zou dat graag weten.
Pas na de bevrijding kon mijn Opa Hein Petersen officieel commanditaire vennootschap Paree openen, maar hij was al voor de oorlog bezig.
Erg leuk om Wendy's verhaal over het nieuwe licht op haar oude woonstekje te lezen en onder meer de prachtige foto met het uithangbord te zien. Wij woonden vanaf 1981 tegen het voormalige winkeltje aan en hoorden er niet zelden over vertellen. De sfeer in het winkeltje was vaak een unieke herinnering.
Op het zoldertje was trouwens een plek waar de planken roken naar rozenolie. Een voorbijganger vertelde circa 1985 dat er ook snoep (een vorm van caramel?) gemaakt werd, waarbij de taaie halfgestolde massa tot een rol werd gevormd; die rol werd dan met kracht over een grote spijker of metalen haak gesmeten of getrokken (om hem dubbel op te draaien en weer uit te rollen?), dat gooien kon je ook buiten op de stoep aan het 'pooiinnngg'-geluid horen.
Meneer Petersen is later nog in de buurt van Deventer / Harfsen komen te wonen, waar hij naar ik meen ook nog cosmetica in productie had. Melchert Leguijt heeft over hem ooit een artikel geschreven (misschien nog in De Typhoon?).
De brand in het pandje kwam ik ooit ergens tegen in een krantenartikel uit 1942 of 1943, dus of dat een tweede brand is geweest of de genoemde brand waarna meneer Petersen het pandje liet vertimmeren (hij opende januari 1945 lees ik) zou ik niet weten.
wat een leuke reacties Annelies
onze opa heeft voor mooie herinneringen
gezorgd en niet alleen voor ons en onze kleinkinderen
Mooie familiegeschiedenis!
Maria Barbara Zuiddijk was toch de dochter van Paree....ik bracht er wel eens lege flesjes naar de Herengracht als 15 jarige die ik meenam van fa. Apotheek Hulp Artsen of te wel Sanopharm waar ik toen werkte...kreeg ik een dubbeltje!
Ja Ciska, glas was blijkbaar schaars. Dat lees ik in talloze advertenties van mijn Opa, waarin hij zijn lezers vroeg om glazen potjes en er geld voor bood. Ik denk dat hij heel lief was dus al had hij geen glas meer nodig, dan gaf hij je nog dat dubbeltje. Als hij adverteerde dat klanten gratis nachtcrème mochten komen halen dan moesten ze 5 ct. Statiegeld betalen voor de deksel 😃 De winkel van Maria Barbara was inderdaad van Hein Petersen’s dochter en schoonzoon, mijn ouders.
De winkel Maria Barbara kan ik me nog goed herinneren. Ook in de woning boven de winkel ben ik met mijn ouders wel geweest want mijn ouders waren kennissen van jouw ouders . Dus ik denk dat wij elkaar vast wel ontmoet zullen hebben.
Dank voor de herinneringen! Zeker die van de jampotjes! Mijn Opa Hein Petersen timmerde ook later de deksels van jampotten tegen het plafond. Schroef de potjes met inhoud er weer aan en je ziet precies wat er in zit. Praktisch, zo was hij. En hij gaf inderdaad heel veel weg! In mijn boek lees je ook hoe hij over geld en de economie dacht…
Met veel interesse heb ik beide boeken gelezen. Prachtig geschreven (vertaald door Annelies). In het tweede deel ook veel bekende namen en situaties. Een mooi bezit! En natuurlijk was ik ook bekend met de winkel op de Burchtgalerij, met de ouders van Annelies. En de muziek van de heer Vollmann.
Dankjewel voor de complimenten Greet! Het doet me altijd heel goed als ik feed-back krijg op mijn vertalingen en verhalen rond de gedichten en het dagboek van mijn Opa en Oma. Fijn dat je het boek mooi vond! Ik heb nog maar een paar exemplaren....
Prachtig verhaal, Wendy… Jaloers op!
Das een mooi compliment, Martin. Dank.
sorry er zitten twee fouten in bovenstaand stukje. ik had 1vriendin en de bank de heer Paree
Dank voor uw reactie! Blij mee! Hij deed ook kleine handige uitvindingen. Schrijf ik in mijn boek.
Ik ben geboren in 1941 en heb tot 1963 aan het eind van de Herengracht gewoond en had tweeeen vriendin die bijna naast meneer Later woonde. inderdaad is zijn accent een kenmerk van hem maar vooral de heerlijk ruikende en goed werkende handcrème voor de ruwe handen in de winter. Boven de toonbank ging een plank met allemaal Otten met schroefdeksels waarin zijn verkoopwaar in zat. Een extra opbergplaats voor al zijn spullen. Ik bewaar er goede herinneringen aan.
Ik woonde op Heerengracht 25, en als kind kwam ik van 1950 tot 1955 regelmatig in de winkel, ik kreeg vaak wat flesjes en ander glaswerk. Dat glaswerk heeft mijn interesse in de Chemie gewekt, wat dan ook mijn beroep is geworden.
Het was een bijzonder aardige man, ook de winkel op de Burcht herinner ik mij goed.
Walter, dan zul jij je misschien ook de familie In ‘t Hol herinneren? Hij was marktmeester, woonde Herengracht 11.
In juni 1945 zijn mijn ouders vanuit hun huis getrouwd. Zij vervingen de ouders van mijn vader.
Zo een klein winkeltje, en zo vriendelijk. Ik (geb.1950) kwam daar met mijn moeder. En wonder oh wonder voor een klein nieuwsgierig meisje, er werden jampotjes onder de legplank vastgedraaid in hun deksel.
Och ja, ik herinner mij mijnheer Paree heel goed, moest altijd handcreme halen omdat mijn moeder nog op een wasbord de was deed, voor 8 kinderen!! Mijnheer Paree sprak met zo’n mooi accent! Leuk dat hij niet is vergeten!!
Ik kan mij herinneren dat ik als kind samen met mijn moeder van tijd tot tijd in het winkeltje kwam. Ik ben van 1953, dus ik was 5 of 6 jaar oud. Wat mijn moeder er kocht weet ik niet meer, wel herinner ik me dat ik altijd een dropje kreeg. Dat klopt met dit verhaal dat er in het winkeltje ook drop werd verkocht. Nooit geweten van de geschiedenis achter dit winkeltje.
Ja leuk Sjef,
Mijn ouders hadden parfumerie-drogisterij Maria Barbara op de Burchtgalerij. Ze begonnen met de verkoop van de producten van mijn opa Hein Petersen.
Zo leuk, dit! Wat had ik Wendy graag op haar piano gehoord in de werkplaats van mijn opa!
Zijn er nog mensen die zich het winkeltje van Paree herinneren? Mijn grootvader Hein Petersen is tot 1960 aan het werk gebleven op Herengracht 16 in Zaandam.
70 jaar geleden ,kocht ik daar flesje s briljantine en aftershave,bij mijnheer Petersen,later weer bij dochter
Burchgalerij,aan de Zuiddijk,heel lieve mensen Sjef Swolfs
in die tijd, ongeveer 1956(?) mocht ik voor mijn moeder daar ook heen met een leeg flesje om weer te laten vullen. Heel herkenbaar.