In het eerste jaar van de concessie in Zaanstreek-Waterland reed busvervoerder EBS minder dan 80 procent van de beloofde ritten. De door personeelstekorten en uitvallende bussen geplaagde vervoerder koos ervoor om gemiddeld 17 procent van de ritten helemaal niet in te plannen. Van de wel geplande ritten viel ook nog eens 4 procent uit. In totaal werd 79 procent van de beloofde ritten daadwerkelijk gereden.

Al voordat EBS op 10 december 2023 de concessie overnam van Connexxion, tekenden zich de problemen aan. EBS wist in juni 2022 de concessie binnen te slepen maar uit correspondentie tussen de Vervoerregio Amsterdam en de Israëlische busvervoerder werd duidelijk dat EBS problemen bagatelliseerde en te laat ingreep als zich een tegenslag voordeed.

De late levering van elektrische bussen door VDL wordt door EBS niet bijtijds gemeld. Vervoerregio-bestuurder Gerard Slegers zei eerder: ‘Vanaf volgend jaar december gaan in de concessie Zaanstreek-Waterland daarom ook alleen elektrische bussen rijden’. Daar kwam niets van terecht. Ook de chauffeurstekorten dienen zich al maanden voor aanvang van de concessie aan.

Afschaling

Een tekort aan chauffeurs is een chronisch probleem voor EBS, naast de veel te late levering van elektrische bussen, een hoog ziekteverzuim, problemen met informatievoorziening aan reizigers, de haperende MeerPlus-app en kapotte bussen. De beloofde dienstregeling is in het eerste jaar nog nooit gerealiseerd, er wordt permanent ‘afgeschaald’ zoals dat in het EBS-jargon heet.

In november 2023 – een maand voor aanvang van de concessie – praat Slegers ‘indringend’ met EBS waarbij duidelijk wordt dat de elektrisch bussen niet zullen rijden. EBS belooft op 10 december toch ‘gewoon’ te rijden volgens de beloofde dienstregeling, zodat reizigers nergens hinder van ondervinden. Met voldoende bussen, en genoeg personeel, zonder ritten die uitvallen. En de informatievoorziening (website, app) zal op orde zijn.

Er worden huurbussen en touringcars ingezet, in alle haast ingevlogen chauffeurs spreken geen Nederlands, de app werkt niet, informatieborden ook niet en er wordt gereden met oud (en half kapot) Connexxion-materiaal en Duitse dieselbussen. Het laadstation en de remise in de Achtersluispolder zijn niet klaar. De uitval was groot.

Verbeterplan

Al binnen een week luiden de Zaanse leden van de Regioraad de noodklok vanwege de lange lijst klachten over ‘opstartproblemen’ van de eerste vijf dagen (!) EBS. Verkeerswethouder (en verantwoordelijk bestuurder bij de Vervoerregio) Gerard Slegers: ‘dit zijn geen kleine dingen meer, er zijn ontzettend veel problemen.’

Per 1 januari 2024 moet EBS een ‘verbeterplan’ inleveren. De vervoerder heeft in december meteen na ingang van de concessie de dienstregeling al ‘aangepast’, dat wil zeggen: minder ritten. En als de kerstvakantie voorbij is, blijft EBS het afgeschaalde vakantierooster rijden. Een deel van de bussen mag wegens technische problemen overigens niet meer de weg op.

Als De Orkaan begin januari gaat checken aan de hand van de aankomst en vertrektijden die EBS online publiceert, blijkt dat bij diverse busstations in de Zaanstreek ongeveer 25 procent van de ritten uitvalt. Bij metingen op andere dagen worden uitvalpercentages van tussen de 16 en de 27 genoteerd.

Boetes

In januari 2024 houdt EBS op met mooi weer spelen en kondigt aan tot eind van de zomer ‘afgeschaald’ te blijven rijden. De Vervoerregio denkt inmiddels serieus na over boetes voor de busvervoerder. Eind februari worden die boetes aangekondigd wegens ‘niet nagekomen afspraken, onder andere op het gebied van de inzet van nieuw zero-emissie-materieel, dienstregeling (rituitval), reizigersinformatie en klantenservice’. Het gaat in totaal om een bedrag van € 2,2 miljoen.

In mei en juni van 2024 neemt de rituitval weer toe. EBS meldt ‘aanhoudende problemen met rituitval’ en maakt in juli 2024 bekend dat pas ‘medio 2025’ de volledige dienstregeling zal worden gereden.

De beloofde elektrische bussen reden niet op 10 december, en ook de belofte om in later die maand en in januari elektrische bussen in te zetten, wordt niet nagekomen. EBS zegt vervolgens toe in april 2024 elektrisch te gaan rijden met ‘alle’ beloofde bussen. Ook dit blijkt een loze belofte.

Testritten

Begin maart 2024 zien we de eerste testrit van een elektrische bus. In april zijn er van de beloofde 193 bussen nog maar 23 geleverd, in mei zijn het er 50 maar die rijden testritten of alleen in Waterland. Eind juni – ruim een half jaar na begin van de concessie – spotten we de eerste van de twee elektrische bussen die in de Zaanstreek rijden.

Eind juli zou dat om 25 tot 30 elektrische exemplaren gaan, na de zomer zouden daar nog 20 bussen bijkomen. EBS belooft ’tegen het najaar volledig elektrisch’ te gaan rijden. Gebakken lucht. Op moment van schrijven – eind december 2024 – rijden de gele Duitse EBS-diesels nog steeds door de Zaanstreek.

Geplande uitval

Hoeveel ritten vallen nu eigenlijk uit of worden niet gereden?

Ten eerste hanteert EBS een ‘geplande uitvallijst’. Dat betekent dat de beloofde dienstregeling wordt aangepast door een deel van de ritten niet in te plannen. Die kunnen dus ook niet meer uitvallen. Maar ook de overblijvende ritten worden niet allemaal gereden. Dat is de ongeplande uitval. En bij elkaar opgeteld is dat fors.

Gemiddeld haalt EBS in het eerste jaar van de concessie 17 procent van de ritten ‘gepland’ uit de dienstregeling. In het begin is dat 18 procent, in de zomer iets lager vanwege de zomerdienstregeling (15 procent) en vanaf september weer 18 procent. Vanaf half oktober gaat dat naar 15 procent.

Daarnaast is er een ongeplande uitval: ritten die wel in de dienstregeling zitten (en in de app en op de borden te zien zijn) maar die toch niet worden gereden. Gemiddeld is dat 4 procent van het totaal. In december-januari was dat gemiddeld bijna 8 procent, tussen februari en april daalt dat tot minder dan 4 procent maar in mei gaat het weer omhoog tot ruim 6 procent uitval. Pas in november 2024 zegt EBS de uitval terug te hebben gebracht tot ruim 2 procent.

EBS rapporteert aan de Vervoerregio wel het uitvalpercentage maar niet om welke ritten dat gaat. Dat maakt controle van de uitvalcijfers vrijwel onmogelijk.

EBS presteert relatief slecht in december 2023 en in de periode september-oktober 2024 als een kwart of meer van de ritten niet gereden wordt. Een miniem percentage (0,3) is ‘niet-verwijtbare uitval’ als gevolg van voornamelijk wegwerkzaamheden – dat is het hoogst aan het eind van werkzaamheden op de A7 tussen Purmerend en Zaandam (eerste week van oktober).

Door Piet Bakker op basis van cijfers van de Vervoerregio en eerder nieuws op De Orkaan.