Dit jaar gaat waarschijnlijk het besluit vallen over het voortbestaan van Oostzaan, Wormerland en Landsmeer. De drie gemeenten – verenigd als WOL – hebben de ‘groenlandelijke variant’ van samenwerking of fusie laten onderzoeken door bureau &Vanderlaar. Dat onderzoek moet al af zijn, maar wordt ‘begin 2025’ gepresenteerd.
Formeel gaat het om een onderzoek naar de ‘haalbaarheid duurzame bestuursstructuur voor Wormerland, Oostzaan, en Landsmeer’. Het woordje ‘fusie’ komt daar niet in voor, maar is wel de stip op de horizon.
Dat eindrapport is niet het enige basismateriaal waar de raad mee aan de slag kan. Ook presenteert B&W het resultaat van de verkennende gesprekken die het college heeft gevoerd met Zaanstad, Amsterdam, Wormerland en Landsmeer. Als derde document wordt het advies van de burgeradviesraad gepresenteerd. En dan is er nog de bijdrage van de ‘Bezorgde Burgers Oostzaan’ (BOC’24) die een eigen enquete over de toekomst van Oostzaan hebben gehouden.
Zelfstandig?
Een groot deel van de Oostzaners – misschien wel de meerderheid – wil gewoon zelfstandig blijven. Maar voor de gemeente is er eigenlijk geen andere optie dan fuseren. Oostzaan staat er financieel beroerd voor, de kans is zeer aanwezig dat diverse diensten niet meer uitgevoerd kunnen worden en het voorzieningen-niveau aangetast zal worden. Oostzaan kan het niet alleen. Er is ook bijna geen Nederlandse gemeente zo klein als Oostzaan.
Wormerland heeft zich altijd verzet tegen fusie maar lijkt in het najaar van 2024 te zijn omgegaan. De voltallige raad steunde het onderzoek naar de groenlandelijke WOL-variant.
Landsmeer is voor fusie, vóór het einde van deze bestuursperiode (maart 2026) kiest Landsmeer een fusiepartner. De voorkeur gaat uit naar groen-landelijke gemeenten, zoals Oostzaan en Wormerland. Amsterdam en Purmerend worden nog niet helemaal uitgesloten.
Verkiezingen 2026
De groenlandelijke variant is vooral populair bij WOL omdat het geen aansluiting bij Amsterdam of Zaanstad inhoudt.
Eigenlijk zou het handigste zijn als voor de verkiezingen van 2026 alles in kannen en kruiken is. Maar de gemeenten mogen zelf beslissen. Behalve als ze zodanig in financiële problemen raken dat de provincie moet ingrijpen.
Mazzeltje is dat in 2026 waarschijnlijk bijna alle Nederlandse gemeenten in financiële problemen terechtkomen door het ravijnjaar zodat de provincie de handen vol zal hebben. Maar dat is uitstel van executie.
Door Piet Bakker. Zie ook eerder nieuws op De Orkaan. Foto: De Orkaan.
Een organisch proces.
Het had zomaar goed nieuws kunnen zijn: Om financiële reden hoeft de gemeente Oostzaan niet te fuseren! En dat is ook wat de meeste Oostzaners willen.
Maar helaas, de praktijk van alle dag toont aan dat Oostzaan een fusie reëel onder ogen moet zien.
Niet om de financiën, want elke gemeente heeft de grootste moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en dat wordt er in de toekomst niet beter op! Het Rijk blijft taken delegeren (op zich niets op tegen), maar zegt daar bij: financier het maar lekker zelf en doe het anders niet. Wel de taken maar niet de knaken!
Nee, de onmacht van de lokale politiek, lokaal bestuur bestaande uit college van B&W en gemeenteraad, dwingt om een fusie onder ogen te zien.
Zonder erkenning van de door hen gemaakte fouten ten gevolge van hun bestuurlijke tekortkomingen, stuurt dit college rechtstreeks (zoals we nu vermoeden) aan op een fusie cq. overname door Zaanstad of Amsterdam. Twee grootstedelijke conglomeraten die gekenmerkt worden door landhonger met de daarbij gaande natuuropofferingen.
Dit gemeentebestuur met in het verlengde de gemeenteraad, is niet opgewassen tegen de taken waarvoor zij zich geplaatst ziet.
De onrechtmatige inning van boetes op het inrijverbod, de tinyhouses bij de Dors, Ducktopia, de opvang van asielzoekers, de uit de hand gelopen situaties rond de Noorderschool en de Rietkraag en de respectloze insteek van de Nieuwjaarsbijeenkomst zijn voorbeelden van een falend gemeentebestuur. Reken daar ook toe het aanhoudende desavoueren van de ambtelijke OVER organisatie: we zijn niet in-control! En dan natuurlijk niet te vergeten, de aanpak van het fusieproces!
De inzet van B.O.C.’24, het burgerinitiatief, de petitie, de gesprekken met burgemeester en vertegenwoordigers van lokale partijen, de enquête, vormden een “smeekbede” aan de lokale bestuurders om de inwoners niet te negeren maar nadrukkelijk en actief te betrekken. Er lijkt sprake van een manipulatieve aanpak rond het fusieproces dat aanving met een speeltjesavond. Het afweren van uitgestoken handen om in dialoog te gaan met de inwoners; het stelselmatig onthouden van actuele informatie over de lopende fusie-verkenningsgesprekken en het omkatten van het Burger Beraad naar een niets zeggende Burgeradviesraad en de feitelijke onmacht van dit bestuur is meer dan afdoende aangetoond. Juridisch indekken. En helaas, de Commissaris van de Koning en de Rekenkamer branden hun vingers niet.
Dan rest schaalvergroting, nogmaals niet om de begrotingstekorten te delen, maar om meer capabele kandidaten te kunnen aantrekken voor een bestuurlijke functie, in het college, in de gemeenteraad en om recht te doen aan het belang van het gebied waarin de fuserende partners liggen..
De B.O.C.’24 voorziet een organisch proces:
Stap 1: Landsmeer sluit zich aan bij OVER-gemeenten
Stap 2: Landsmeer en Oostzaan fuseren bestuurlijk;
Stap 3: Wormerland ziet ook de meerwaarde en fuseert ook bestuurlijk;
Stap 4: Waterland sluit zich in 1 dan wel 2 stappen aan bij de WOL gemeente;
Stap 5: Edam/Volendam sluit zich ook aan bij de gefuseerde gemeenten;
Stappen 3 t/m 5 wanneer de tijd rijp is.
Deze gemeenten werken op regionaal niveau al heel veel en nauw samen en die samenwerkingsverbanden wijzigen inhoudelijk niet.
Amsterdam en Zaanstad krijgen in de regio, in MRA en VRA, een meer gelijkwaardige partner die de bestaande samenwerking zal versterken. Hetgeen de Commissaris zal verheugen.
De focus van de gefuseerde partners in Zaanstreek Waterland zal op de Natura2000 IVOT-gebieden (Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld en het Twiske) blijven gericht en zal niet ondergeschikt worden gemaakt aan de grootstedelijke problematiek.
Inwoners van de fusiepartners die een politieke of ambtelijke carrière ambiëren, zullen in de nieuwe gemeente niet bij voorbaat afgeschrikt worden door een beloning die niet verhouding staat tot de markt. De nieuwe ambtelijke organisatie zal en door het veranderproces en door de schaalgrootte, interessant genoeg blijken om goede professionals te behouden en aan te trekken.
En als schaalvergroting dus blijkbaar onontkoombaar is dan hopen we dat de gemeenteraden van de betreffende gemeenten de wens (voorkeur) van de bewoners conform de enquête centraal en zwaarwegend laten meetellen voor “een nieuwe groenlandelijke gemeente door samengaan van gemeenten met een nagenoeg gelijke grootte en gelijke belangen”
B.O.C.’24
Hier is een meer puntige versie van je reactie:
Dag M. de Boer,
Gemeenten hebben het momenteel zwaar door extra verantwoordelijkheden vanuit het Rijk, zonder voldoende middelen of personeel. En lost een fusie met buurgemeenten die problemen op? Meer geld of ambtenaren brengt het zeker niet, want zelfs grote steden kampen met tekorten.
Er zijn goede mogelijkheden voor kleine gemeenten om zelfstandig te blijven en hun taken goed uit te voeren. Ons gemeentelijk onderzoek uit 2018-2022 toont ook aan dat 9 van de 10 inwoners van Wormerland kiezen voor een kleinschalig, benaderbaar bestuur met korte lijntjes. Dit sluit aan bij landelijke trends: veel partijen in Den Haag benadrukken inmiddels weer juist het belang van kleinere gemeenten en een stop op schaalvergroting.
Vertragen? Nee, onzin. Een derde van alle Nederlandse gemeenten heeft minder dan 25.000 inwoners. Wormerland kan daar prima bij blijven horen. Laten we dat koesteren.
Krakkemikkig beleid
Van drie krakkemikkige tafels één nieuwe maken met behoud van alle poten....
Als we een fusie aangaan, gaat er heel wat veranderen. En niet altijd in positieve zin. De ommezwaai van sommige partijen die eerder zelfstandigheid wilde in Wormerland is onbegrijpelijk. Maar zo gaat het blijkbaar in de politiek. Hoe de wind waait…
Goed dat De Orkaan bericht over de bestuurlijke toekomst van Landsmeer, Oostzaan en Wormerland.
Een paar kanttekeningen van mijn kant.
Met dit nieuwe onderzoek is allerminst een fusie met Landsmeer en Oostzaan een fusie als stip op de horizon geplaatst.
Een definitief besluit over fusie heeft een lange aanlooptijd en kan pas na de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 worden genomen. En financiële problemen kunnen alleen opgelost worden door de tering naar de nering te zetten, linksom of rechtsom. Dat is een van de belangrijkste verantwoordelijkheden van elk gemeentebestuur, en een eerste voorwaarde voor behoud van de continuïteit van een gemeente.
KJK - en maar vertragen, dan wordt het later toch Zaanstad en dat wilden wij al heel lang niet.
Dag M. de Boer. Gemeentes hebben het momenteel niet gemakkelijk. Rijksbeleid heeft lokaal bestuur veel nieuwe verantwoordelijkheden toebedeeld, maar zonder voldoende geld om dit goed uit te voeren. Personeelsgebrek is ook een beperkende factor voor gemeenten. Is dat een reden om met buurgemeenten te fuseren? Welke problemen lost dat op? Meer geld? Dacht het niet. Meer ambtenaren? Zelfs Amsterdam heeft een ernstig personeelsgebrek. Er zijn ook goede mogelijkheden om als kleine gemeente je verantwoordelijkheden goed in te vullen. Maar je moet het wel willen.
In de periode 2018-2022 is al zeer uitvoerig onderzoek gedaan naar de bestuurlijke toekomst van Wormerland. Een zelfstandig Wormerland is de voorkeur van 9 van de tien inwoners die als je die hierover hun mening vraagt. Kleinschalig, benaderbaar bestuur met korte lijntjes. Die door inwoners uitgesproken wenselijkheid wordt ook weer in Den Haag herkent. Lees de verkiezingsprogramma's van de landelijke partijen er op na. De technocratische benadering van schaalvergroting en regionalisering sluit niet aan bij wat inwoners belangrijk vinden.
Vertraag je dan? Een derde van alle gemeenten heeft nog altijd minder dan 25.000 inwoners. Laten we zorgen dat Wormerland daar bij blijft horen