Er zullen in de toekomst meer treinen door Koog-Zaandijk denderen. Voor automobilisten, fietsers en voetgangers gaat dat meer en langer wachten betekenen. En ook meer gevaarlijk situaties: files op de rails, voetgangers en fietsen die nog net voor de bomen helemaal dicht zijn de oversteek wagen.

Al lang wordt er gepleit voor een ondergrondse doorgang – de doorsnijding – voor alle verkeer. Maar die oplossing kan de gemeente Zaanstad niet betalen.

Voor voetgangers en fietsers zou er wel een tunnel kunnen komen, daarvoor was al een miljoenensubsidie binnengehaald. Het zou gaan om € 10 miljoen rijkssubsidie. Maar er zou ook een eigen bijdrage van de gemeente moeten komen.

Deadline: 1 oktober

De Stadsregio Amsterdam (met o.a. Almere, Amsterdam en provincie) had daarnaast 5 miljoen ter beschikking gesteld, maar blijkt in augustus een brief aan de gemeente gestuurd te hebben met de aankondiging dat er voor 1 oktober een sluitend businessplan moet komen, anders vervalt de subsidie, uit de brief:

“Dit betekent wel dat er voor 1 oktober 2014 een sluitende business case moet liggen en door u moet zijn aangetoond dat de andere dekkingsbronnen daadwerkelijk aan de orde gaan zijn. Als dat niet het geval is, zal de vrijval gekoppeld gaan worden aan een ander spoorproject binnen de regio.”

Op 5 november (dus vijf weken na het verlopen van de deadline) schrijft wethouder Addy Verschuren aan de raad dat “een fietsoplossing mede door de vele gereserveerde subsidies financieel haalbaar is” en “ruimtelijk inpasbaar”. Er is geld en het kan dus. Maar het gaat niet gebeuren.

Integrale oplossing

Zaanstad geeft de voorkeur aan een “integrale’ oplossing, dat wil zeggen: tunnels voor alle verkeer. Een mooi plan, maar als het in de afgelopen jaren te duur was, waarom zou het dan nu plotseling wel kunnen?

De redenering van de wethouder lijkt nogal gezocht, het “variantenonderzoek leidt niet tot eenduidiqe oplossing”, dat klopt, er zijn namelijk varianten onderzocht. En: “de gelijkvloerse kruising tussen de trein en het autoverkeer blijft in alle nu onderzochte varianten dus bestaan.” Ook dat klopt, de opdracht was namelijk om een fietstunnel te onderzoeken.

Minder ongelukken

Als alle subsidies worden gebruikt kan de goedkoopste tunnel probleemloos worden gebouwd, maar dan loopt nog steeds een deel van de route bovengrond, bij de duurste oplossing ontstaat er een tekort van € 875.000.

Er zijn dus ook tussenoplossingen mogelijk, en de conclusie was dat de tunnel er zeker kon komen.

Curieus is dat de gemeente vervolgens een tweede onderzoek heeft laten doen (daar was kennelijk wel geld voor). Ecorys maakte een (maatschappelijke) kosten-baten analyse (minder reistijd en minder ongelukken) en kwam tot de conclusie dat het project meer kost dan het oplevert: er komen minder ongelukken en en zijn kortere reistijden, maar het kost veel (hierbij zijn niet de kosten voor Zaanstad als uitgangspunt genomen, maar alle kosten, inclusief subsidies en inclusief BTW, dus maximaal € 30 miljoen).

Subsidie teruggestort

Waarom dat tweede rapport? Waarom die vreemde rekenmethode? En waarom de deadline voor de 5 miljoen laten verlopen? En waarom de Raad pas na het verlopen van de deadline geïnformeerd?

Verschuren zegt expliciet dat de 5 miljoen weg is (maar dat hij in gesprek gaat met de Stadsregio) en dat de € 10 miljoen van het Rijk teruggestort wordt. De gereserveerde € 1,5 miljoen blijft in kas voor de “geïntegreerde” oplossing, maar dat kan dus nog erg lang duren. Maar door de gemiste deadline en het terugstorten van de Rijkssubsidie hoeft de Raad er verder niet over te praten: die tunnel komt er gewoon niet.