In het laatste weekend van oktober hield de Historische vereniging Koog-Zaandijk een expositie over de geschiedenis en betekenis van cacao in Koog aan de Zaan en Zaandijk: Van Boon tot Bonbon.

Thijs de Gooijer, die al meer dan 30 keer over de Zaanse cocoa-valley schreef, was prominent aanwezig. Hij hield niet alleen een toespraak maar verzorgde ook een rondleiding in het Bezoekerscentrum van Cacao De Zaan (hoek Hoogstraat – Stationsstraat).

Hieronder een samenvatting van de hoogtepunten van dat weekend, nieuws over Olam (tegenwoordig o.f.i.). Maar ook de bekendmaking dat het Bezoekerscentrum voortaan elke dinsdag van 10.00 tot 16.00 geopend is. Tijdens corona was dat uiteraard niet het geval, maar nu is het weer mogelijk om de rijke historie van Cacao de Zaan in al haar facetten te bekijken.

Door Thijs de Gooijer

De expositie werd gehouden in de seniorensoos van Cacao de Zaan in de vroegere drukkerij van P. Out die helemaal is opgeknapt en door o.f.i. (olam food ingredients) belangeloos ter beschikking werd gesteld. De locatie aan de Bagijnesloot was ooit de fysieke grens tussen Koog en Zaandijk. Het bezoekerscentrum van ‘De Zaan’ was ook geopend, bezoekers konden er terecht voor informatie over dat bruine goedje dat cacao genoemd wordt en waar onze streek bekend om staat.

De expositie omvatte o.a. blikjes, foto’s, platen en allerlei andere verzamelstukken die herinnerden aan de talrijke cacao- en chocoladefabrieken uit de Zaanstreek, in het bijzonder die in Koog en Zaandijk: cacaofabriek Francken, Kamphuijs en Oly, Arriba, Nicolet, De Lelie, Cacaofabriek Stuurman, De Ster en nog veel meer.

Ook was er een stand van cacaofabriek ‘De Zaan’. die nog steeds de boorden van de Zaan siert en dat hopelijk nog vele jaren zullen doen. De Zaanse OLAM-vestiging ‘De Zaan’ gaat ten opzichte van de oude uitstoot-cijfers aanzienlijk minder uitstoten. De Ammoniakuitstoot is met 84% verminderd door twee naverbranders die dit jaar zijn geplaatst. De CO2 uitstoot vermindert met 12.000 ton en door ingebruikname van een doppenverbranding waarmee energie wordt opgewekt is 7 miljoen kuub gas bespaard. Dat zou genoeg zijn om alle woningen in Koog aan de Zaan een jaar lang van gas te voorzien. Volgens mijn bron is hiermee een trend in gang gezet die zal voortduren om de uitstoot nog verder te minimaliseren. Ook op de locatie Wormer.

Bij elkaar kwamen er tijdens het expositie-weekend op beide lokaties zo’n 1000 mensen langs. In de Soos kon het magazine ‘Van boon tot bonbon’ wordt gekocht. Een schitterende uitgave vol met wetenswaardigheden en historie over cacao in de Zaan. En er was een bouwplaatje te krijgen van het unieke Zaanhageldoosje van kunstenaar Tom de Heus (1921-1985) uit de jaren ’50 van de vorige eeuw. 

In de Soos stonden tevens vele stands met allerlei informatie en bezienswaardigheden. Een bekende verzamelaar uit Wormerveer was er ook met een greep uit zijn collectie alsmede twee chocolademakers waaronder Ingmar en Kinito van ‘Smells like chocolate’ die een chocoladewinkeltje hebben met veel informatie op Lagedijk nr. 14 in Zaandijk. Zij maken pure chocolade met cacao-bonen uit Angola waar zij jaarlijks naar toe reizen en daar op kleine boerderijen cacao kopen.

In Zaandijk zetelt er nog een fijne chocolaterie, ‘De Cacaoboom’ op Lagedijk 142B. (De Cacaoboom was ooit een kleine cacaomolen in Koog/Zaandijk) Veel aandacht trok verder ook een oude kaart van de rivier de Zaan met zijn vele fabrieken er langs en in het oog sprong duidelijk ook een schaalmodel van een heuse cacaopers. De HvKZ kon diverse nieuwe leden  ingeschrijven.

In het bezoekerscentrum van ‘De Zaan’ werden chocolade-lekkernijen geserveerd (en koffie). Ook was er een bruine fontein waarin men aardbeien, banaan en marshmallows kon dopen en waarmee tong en verhemelte konden worden vertroeteld door de heerlijke chocolade die erin draaide. In het bezoekerscentrum is verder te zien hoe een kleine chocoladefabriek  “De Zaan” zich heeft opgewerkt tot een cacao-reus die het predicaat wereldleider mag dragen, dit fabriekje werd ooit opgericht door een groep ondernemers uit Zaandijk. Deze groep had de passende naam ‘De Onderneming’ en had als voorwaarde dat je kon deelnemen in deze groep als je maar uit Zaandijk kwam.

Ook werd een bedrijfsfilm vertoond waarin de toeschouwers een indruk kregen hoe de cacaoboon uit Afrika (Ghana) tot een lekkernij in Europa wordt verwerkt. 

Het idee over de expositie ontstond al in augustus 2021 bij de HvKZ. Voorzitter Ria Koopman:

”Met enkele brainstormsessies die er werden gehouden werd toen besloten om een magazine uit te geven en dat het mogelijk moest zijn een expositie te houden. Het was ongelooflijk veel werk, de archieven, de beeldbanken, de adviezen. Stapels papierwerk, maar het resultaat mocht er zijn.”

Zonder alle medewerkers die hebben meegeholpen zou het nooit zijn gelukt volgens Ria. Ook kwam er steun van het Honig Laanfonds, P.M. Duijvis-fonds, Cacaofabriek o.f.i., Gemeente Zaanstad, Molenmuseum en het cacaomuseum. Daardoor kon het magazine en de expositie gerealiseerd worden..

Vele mensen uit de streek en buurt alsmede de  (vroegere) cacaowereld waren aanwezig en het was een genot om te zien dat na jaren oude bekenden elkaar weer tegenkwamen en herinneringen met elkaar konden ophalen. Een geslaagd Zaans feest dus en van mij een pluim op de hoed van de organisaties.

Onder: Zaanhagel, printen, knippen en plakken!