Onlangs vergaapten duizenden mensen zich in Den Helder aan de vele tallships die de stad aandeden ter gelegenheid van Sail Den Helder 2017.
Ook in de Zaanstreek  zijn in het verleden grote scheepvaart-evenementen georganiseerd. Natuurlijk kennen we de schepen van Sail Amsterdam, die iedere vijf jaar over het Noordzeekanaal voorbij varen, maar ook de Zaanstreek  zelf weet wel hoe zo’n evenement georganiseerd moet worden.

Zo vond in 1897 de Sail plaats ter gelegenheid van de herdenking van het feit dat het 200 jaar geleden was dat Peter de Grote de Zaanstreek bezocht. In 1922 vond wederom een groot meerdaags evenement plaats ter ere van het 40-jarig bestaan van de Zaanlandsche Zeilvereeniging.

De Zaanse zeil- en feestweek van 1922. Door: Sander Wegereef

Op 18 juni 1882 werd op initiatief van enkele Zaanse zeil-enthousiastelingen een waterfeest georganiseerd om de historische band van de Zaanstreek met de zeilvaart onder de aandacht te brengen. Gestimuleerd door het enthousiasme en de aandacht voor het evenement, werd nog geen twee weken later in De Prins in Westzaan een vergadering gehouden, waarin de Zaanlandsche Zeilvereeniging werd opgericht. De vereniging had eind 1882 al 234 leden; niet alleen leden uit de Zaanstreek, maar ook uit Amsterdam.

Om het 40-jarig jubileum te vieren, werd van dinsdag 18 t/m maandag 24 juli 1922 een speciale feestweek georganiseerd. Door de hele Zaanstreek werden scheepvaart gerelateerde evenementen georganiseerd. De hele Zaanstreek werd daarbij betrokken. Om te kunnen rekenen op de medewerking van alle Zaankanters deed het feestcomité een oproep.

 “Het is aan ons, Zaankanters mede te werken met de Zaanlandsche Zeilvereeniging, om den zeilers van geheel Nederland te toonen hoe mooi onze streek is en de aandacht van vreemdelingen nog eens te vestigen op onze zaken en bedrijven en te zorgen, dat de outsiders van hier zullen gaan met de herinnering aan een schitterend geslaagd waterfeest.”

Op dinsdag 18 Juli werden in  Zaandam  verlichte Gondelvaarten gehouden. Deze werden opgeluisterd door het verlichten van gebouwen, molens en fabrieken langs de Zaan. Om iedereen in de gelegenheid te stellen om zijn jacht of jachtje, erf of fabriek te ‘illumineren’ stelde  Verkade ‘voor een zeer billijken prijs’  waxinelichtjes en glaasjes beschikbaar. Ook hadden ze verkochten ze lampions in verschillende maten en kleuren.  Aan de mooist verlichte jachten én gebouwen werden prijzen uitgereikt.

Wie het spektakel vanaf de Zaan wilde meemaken, kon zich ook aanmelden voor de speciale vaartocht met de motorboot van de Alkmaar Packet te Zaandam . De commissie dekte zich bij voorbaat al in voor de grote vraag naar kaartjes voor de boot:

“Tot ons leedwezen moeten wij Uwe aandacht vestigen op de beperkte beschikbare ruimte op de boot, zoodat de Avondfeestcomissie er niet voor kan instaan, dat elke aanvraag bevredigd kan worden.”

Voor wie naast het net viste: op zaterdag 22 Juli werd het spektakel herhaald, maar dan in Koog a/d Zaan en Zaandijk. De naast het feestterrein gelegen cacaomolen St. Willebrordus van de firma T. Oly, werd gedurende de feestweek iedere avond geheel elektrisch verlicht. Na afloop van de gondelvaart, om 23.30 uur precies werd de de Zaan ‘in vuur en vlam’ gezet. Het bestuur van de Zaanlandsche Zeilvereniging deed een beroep op de medewerking van eigenaars van alle jachten, Zaanerven, molens en fabrieken om vuurwerk af te steken; een oproep die vandaag de dag – met alle milieu- en veiligheidsregels die nu gelden – nauwelijks meer denkbaar is.

Maar het draaide natuurlijk niet allen om de gondelvaarten… De hele week waren er zeilwedstrijden op het Alkmaardermeer georganiseerd voor alle soorten zeilboten: 12-voets jollen, vrijbuiters, kleine tjotters, kleine gondels, grote gondels… en nog veel meer. Uit Engeland waren leden van de  Walton and Frinton Yacht Club overgekomen om deel te nemen aan de zeilwedstrijden. Voor alle categorieën schepen waren aparte wedstrijdbepalingen opgesteld en iedere categorie streed ook voor een eigen prijs, variërend van een zilveren gondel, een bronzen beeldje of de Verkadeprijs, in de vorm van een beeldje  van – hoe kan het ook anders – een ruiter te paard.

Voor het bedrag van 60 cent was een prachtige Feestgids te koop, met daarin alle informatie over de geschiedenis van de Zaanlandsche Zeil Vereeniging, een overzicht van de activiteiten, een overzicht van de deelnemers, advertenties van de sponsorende Zaanse en Amsterdamse bedrijven, de reglementen van de wedstrijden… én een uitklapbare kaart  van De Zaan met daarop de dieptes van de vaargeulen. Aan alles was gedacht! Bijzonder was ook de tekst en bladmuziek van het speciaal door Dirk Witte gecomponeerde Zeilerslied, dat in de Feestgids was opgenomen.

Al met al werd het een prachtige feestweek, die probleemloos verliep. De Telegraaf vatte de evenement op 23 juli 1922 als volgt samen:

“Dat het feest zoo vlot en zonder eenigen wanklank verliep, is natuurlijk te danken aan de uitstekende regeling, die tot in de kleinste onderdeelen goed was verzorgd, maar bovendien houdt dit verband met het feit, dat iedere ‘Zaankanter’  het zijne er toe bijdroeg om het jubileum te maken tot een sportief feest, zooals we er slechts weinig gekend hebben. Want het is een feit, dat ieder, die langs of bij den Zaan woont, een doorloopende propaganda werd voor de Zaansche feestweek en dat ieder Zaanlander met hart en ziel in het jubileum heeft meegeleefd.”

Wordt het niet weer eens tijd voor een nieuwe Zaansche zeil- en feestweek?

Alle foto’s: Collectie Gemeentearchief Zaanstad