Vandaag is het Koningsdag. We vermaken ons met de vele vrijmarkten, optredens en andere festiviteiten in de Zaanstreek. Het is dit jaar een bijzondere Koningsdag, want Koning Willem Alexander wordt op 27 april vijftig jaar oud.

Een mooie gelegenheid om eens terug te gaan naar 31 augustus 1930, de dag waarop zijn overgrootmoeder, koningin Wilhelmina, diezelfde leeftijd bereikte. Ook dát werd gevierd in de Zaanstreek. 

Koninginnedag 1930, door Sander Wegereef

Julianadag
Sinds enkele jaren vieren we Koningsdag op 27 april, de verjaardag van koning Willem Alexander. Nog niet zo lang geleden werd Koninginnedag op 30 april gevierd, de geboortedag van toenmalige voormalig koningin Juliana. Toen zij op op 30 april 1909 werd geboren, werd werd haar verjaardag een dat waarop ieder jaar ‘Julianadag’ gevierd. Dat was geen officiële feestdag, maar er werden wel overal optredens, sportwedstrijden en kinderspelen georganiseerd. Vanaf 1949 zou 30 april de officiële datum van Koninginnedag worden. Tot die tijd werd Koninginnedag gevierd op 31 augustus, de verjaardag van koningin Wilhelmina.

Gereformeerd
Op 31 augustus 1930 vierde Wilhelmina haar vijftigste verjaardag. Omdat dit op een zondag viel, werden de meeste festiviteiten op zaterdag 30 augustus of maandag 1 september georganiseerd. Een lezer van het Staatkundig Gerefomeerd Dagblad De Banier was sowieso niet heel enthousiast over de wijze waarop Koninginnedag in die tijd werd gevierd:

“Voor vele duizenden zal het zijn een dag van ijdel gejoel, weinig beter dan een uitgelaten kermispret, maar voor slechts weinigen een dag van herinnering en voor nog minder menschen een dag van ootmoedige dankerkentenis jegens God.”

Oranjetelg
Het Weekblad, het anti-revolutionair Orgaan voor de Zaanstreek meende ook dat er zonder Onze Lieve Heer geen vorstin was geweest. Toch had de krant warme woorden voor Wilhelmina over:

“Met groote dankbaarheid en blijdschap gedenken wij morgen, dat God onze geliefde Vorstin een halve eeuw heeft gespaard. Veel heeft Hij ons in deze echte Oranjetelg geschonken. In de 32-jarige regeering zocht zij steeds alles, wat vrede en welvaart van het volk kon bevorderen. (…) Wij wenschen onze geliefde Vorstin van harte toe, dat ze nog vele, vele jaren onze Landsvrouwe blijve.”

Crisis
Ook in de landelijke kranten werd uitgebreid teruggeblikt op de 32 jaar die Wilhelmina op dat moment op de troon had doorgebracht. Ze had het Nederland neutraal door de Eerste Wereldoorlog heen weten te loodsen en  stond ook nu weer voor grote uitdagingen. Anno 1930 bevond de wereld, na de grote beurskrach van 1929, zich in een economische crisis. Toch was er voldoende aanleiding voor het volk om van deze vijftigste verjaardag een mooi feest voor de Koningin te maken.

Koningsspelen
Vandaag de dag vormen de Koningsspelen een belangrijk onderdeel de viering van Koningsdag; de sportdag waar alle basisscholen in Nederland aan mee kunnen doen. Dit gebeurde echter in 1930 ook al!  In Wormerveer werden ter gelegenheid van de verjaardag van de koningin op zaterdag 30 augustus verschillende kinderspelen en wedstrijden gehouden. Hieraan konden de kinderen van alle lagere scholen deelnemen. De wedstrijden werden gehouden op het voetbalterrein van WFC. Het zal een zware dag geweest zijn voor de kinderen, want Nederland ging op dat moment gebukt onder een hittegolf.

Soli Deo Gloria
Ook in Zaandam stonden de kinderen centraal tijdens de viering. Hier had de Christelijke Oranje Vereeniging zich ingespannen om de verjaardag van Wilhelmina “feestelijk te herdenken”.  In de vroege ochtend van maandag 1 september werden bij de Oostzijderkerk enkele liederen ten gehore gebracht door de Christelijke Muziekvereniging Soli Deo Gloria. Een uur later vertrokken de kinderen van de vier Zaandamse christelijke scholen vanaf de Ooievaarstraat naar het voetbalterrein van ZFC aan de Ringweg, nabij de Westzanerdijk. Onderweg werd de stoet begeleid door Soli Deo Gloria. Voor een volle tribune vonden op het voetbalterrein optredens plaats met zang en muziek, onder leiding van de directeuren Cees Kef en Gerrit Brouwer.

Mirliton-mars
Om acht uur ‘s avonds vonden in Zaandam de officiële festiviteiten plaats in het verlichte Volkspark. Ook hieraan verleende – wederom – ‘Soli Deo Gloria’ haar medewerking, evenals het Kinder¬ en Meisjeskoor van de Christelijke Oratorium Vereniging. Door een honderdtal kinderen werd een mirliton-mars uitgevoerd, terwijl de heren Bart en De Mie het publiek vermaakten met  piano- en tubamuziek. De feestavond werd afgesloten met een schitterend vuurwerk.

Boek
In het hele land verschenen veel bijzondere uitgaven ter ere van de verjaardag van de Koningin. Zo was bij boekhandel Brinkman aan de Westzijde het Nationaal Boek te koop, getiteld Oranje Boven; een boek “dat in geen enkel Christelijk gezin mocht ontbreken”, aldus de advertentie.

Koningsdag
Koning Willem Alexander viert zijn verjaardag in Tilburg. Maar ook in de Zaanstreek is op 27 april voldoende te doen. De vrijmarkten, kermis en andere activiteiten zullen – ondanks de matige weersvooruitzichten – ongetwijfeld weer goed bezocht worden.

Alle foto’s, tenzij anders vermeld: Collectie Gemeentearchief Zaanstad