De laatste lijst van 157 oudste Zaanse publiceerden we in 2018. De laatste zes jaar is er veel gebeurd op economisch gebied, wat zijn impact heeft gehad op de bedrijven. Bovendien kwam er nieuwe informatie beschikbaar over de bedrijven. We gaan de lijst stap voor stap vernieuwen. We beginnen met de tien oudste Zaanse bedrijven, ze zijn opgericht in de 16e en 17e eeuw (1585 – 1799).

De Zaanstreek is het oudste industriegebied van Europa, en misschien wel van de wereld. Zaanse bedrijven zijn zelf ook oud. Maar tegelijkertijd vaak nog springlevend. Het oudste Zaanse bedrijf dat nu nog bestaat, het Moriaanshoofd in Wormer, is 439 jaar oud.

Nu dus een nieuwe versie van het overzicht. We begonnen in maart 2016 met de 20 oudste bedrijven van de Zaanstreek. Na een stroom van reacties maakten we begin april een tweede lijst met 50 bedrijven, daarna een lijst met 74 bedrijven en eentje met 102, een met 151 en de laatste met 157 bedrijven. Zonder de hulp van de lezers hadden we dit overzicht nooit kunnen maken. Dank!

Suggesties, aanvullingen of vragen zijn nog steeds welkom! Zet ze in de comments hieronder, mail ze of deel ze via Instagram, LinkedIn, Twitter of Facebook.

We tellen alleen bedrijven mee die begonnen zijn in de Zaanstreek en er nog steeds zitten met dezelfde naam.

Herberg ’t Moriaanshoofd (1585). Waard Symen Moerjaen (vandaar de naam) was de eerste eigenaar, in 1591 werd de herberg overgenomen. In Wormer is het waarschijnlijk het oudste pand. De kolfbaan is uit 1870. Aan het eind van de 17de eeuw was de herberg eigendom van het gilde der gistjagers, die gist leverde aan de beschuitbakkerijen. De herberg is elke woensdag open voor publiek wanneer ook de vereniging Togido Wormer gebruik maakt van de kolfbaan. Voor verschillende feesten en bijzondere momenten opent de deur van de herberg op afspraak.

Het Heerenhuis (1655). Café Brasserie Het Heerenhuis aan de Zuiderweg 74 in Wijdewormer is omstreeks 1655 gebouwd. De eigenaren zijn de gebroeders Piet en Jacob Jan Duyn (1961-2016), die enige moderniseringen aan het gebouw hebben aangebracht, in hoofdzaak inwendig. Uiterlijk is het nog even markant als in het verleden. Het was eertijds niet alleen de vergaderplaats voor de heren, maar ook herberg, ‘uitspanning’ (pleisterplaats). Sinds 1932 is het pand in het bezit van de familie Duyn. Wil je overnachten, dan kan dat ook. Bed & Breakfast Het Heerenhuis beschikt over 3 kamers met uitzicht over de weilanden.

Kaaijk Metaalbewerking (1676), begonnen als smederij de ‘drie gekroonde hamers’ in 1676. In 1890 werd de zaak verkocht aan Nicolaas Kaaijk. Hij deed de zaak over aan zijn zoons die het weer verkochten aan Nico Kaaijk. In 1993 is Jan Willem Kaaijk in de zaak gekomen, hij overleed in november 2018 maar de zaak werd voortgezet (foto van Erik Esteie). In 2022 zijn ze van het centrum verhuisd naar de Daalderweg in Zaandam waar ze een mooi pand mochten neerzetten.

De Schoolmeester (1692). De Schoolmeester was sinds 1692 steeds in handen geweest van één of twee eigenaren, maar vanaf 1 januari 1977 was dit er nog maar één: de Vereniging De Zaansche Molen. De Schoolmeester maakt Zaansch Bord, een stevig papier in verschillende maten en kleuren. Er worden kaarten mee gemaakt en het wordt gebruikt door boekbinders en kunstenaars. In juni 2002 werd een 4 jaar durende restauratie afgesloten waarbij de gehele fundering en de houtconstructie van de droogschuur onder handen werden genomen. Dit was de grootste restauratie voor de vereniging tot dusver. De kosten hiervan bedroegen ca. € 450.000. De molen is te bezoeken van dinsdag t/m vrijdag.

Bakkerij Kaskes (1730), Wormer. Hieronder de bakkerij rond 1900, in 1917 brandde de winkel af en verhuisde vervolgens naar de andere kant van de straat (foto gemeentearchief Zaanstad). Bakker Kaskes is erachter gekomen dat de bakkerij uit 1730 stamt en dus ruim voor 1838. Dit staat beschreven in een boek dat gepresenteerd werd in 2011. Op de website staat nog 1838 vermeld.

De Prins (1740), Westzaan. Het gemeentearchief: “begin 17de eeuw droeg de herberg de naam Prins Maurits. Daarna zijn nog andere namen gebruikt: Prins Willem de Derde, de Coning William, de Bataaf – onder druk van de Franse bezetter – en na de Franse overheersing (1815) zonder onderbreking de Prins. Het huidige pand kwam tot stand in 1974 na een ingrijpende verbouwing.” (De precieze datum hebben we dus niet). Prins Maurits van Oranje leefde van 1567 tot 1625 en was de zoon van Willem de Zwijger. Op de website van Hotel de Prins staat: ‘De oorsprong van Hotel ‘De Prins’ ligt al in een ver verleden. Zo’n 400 jaar geleden toen de Grote kerk in Westzaan gebouwd is, moet ook ongeveer de herberg gebouwd zijn’. De Grote Kerk werd gebouwd in 1740.

Pieter Bon (1752), in 1993 verhuisd naar het bedrijventerrein Zuiderhout. Eetbare oliën en vetten is al sinds 1752 (!) het veelzijdige werkgebied van Pieter Bon Czn in Zaandam. In 2023 hebben ze een compleet nieuw hoogwaardige plant opgebouwd die volledig is ingericht naar de strenge eisen van de voedingsmiddelenindustrie. Pieter Bon is een hoogwaardige partner voor ondernemingen bij opslag, voorraadbeheer van eetbare oliën en vetten, eventueel aangevuld met het smelten, bewerken, verrijken en deodoriseren. Daarnaast zijn hun milieubewuste tankcleaning en de eigen weegbrug belangrijke complementaire diensten.

Houthandel Van de Stadt BV (1756) uit Zaandam. Opgericht op 27 maart 1756 onder de naam Weduwe Jan en Huybert van de Stadt, handel in houtwaren. Maar al op 13 maart 1694 biedt op een houtveiling in “De Otter op den Dam” Huybert Symonsz van de Stadt op de kavels 33. In 1805 bezat de firma vijf molens, t.w.: “De Bakker”, “De Jonge Beer”, “De Engel”, “De Huisman” en “De Witte Star”. Op 11 oktober 1767 treedt Engel bij Van de Stadt toe (Engel was de zoon van Huybert) en wordt de naam veranderd in Huybert en Engel van de Stadt. Op 1 januari 1805 nam Engel van de Stadt zijn oudste zoon Claas in de zaak en de naam werd veranderd in Engel van de Stadt en Zoon. Toen 8 jaar later ook zijn zoon Huybert in de zaak werd opgenomen werd de naam Engel van de Stadt en Zoonen, een naam die tot voor zo’n twintig jaar terug nog gebruikt werd. Engel van de Stadt had naast zijn belang in de houthandel ook nog scheepswerven, een rederij en een pelmolen. Bij al die drukke werkzaamheden werd hij in 1815 benoemd tot burgemeester van Zaandam. In 1910 werd een grote zagerij gebouwd in het Westzijderveld achter het station van Zaandam. Deze zagerij kreeg de naam “De Engel”. In 1970 worden de terreinen met opstal aan de gemeente Zaandam verkocht, het huidige Houtveld. Het bedrijf wordt voortgezet op het Industrieterrein De Achtersluispolder. De naam is inmiddels aangepast naar Van de Stadt Houtimport.

De Waakzaamheid (1626), Koog aan de Zaan. De Waakzaamheid ging in 1626 (of zelfs eerder, maar dat is niet bekend) van start als De Prins. Vanaf 1795 droeg het pand, na diverse naamswijzigingen, de naam De Waakzaamheid. De Waakzaamheid is het oudste nog bestaande houten horecapand in Nederland. Het staat bij veel Zaankanters en Amsterdammers bekend als legendarische poptempel. Nu zit er het restaurant Kathmandu Kitchen.

Bouwbedrijf Leguijt (1799) is nog steeds een familiebedrijf. Het bedrijf wordt sinds 1996 geleid door Jan Piet Leguijt, de zevende generatie van de familie Leguijt. Het kantoor en de werkplaats zijn gevestigd aan de Weiver in Krommenie; de plek waar het allemaal ooit begon. Op 13 september 2024 krijgt bouwbedrijf Leguijt het predicaat Hofleverancier uitgereikt.

Door: Dorine Kat. Bronnen: websites van de bedrijven zelf, gemeentearchief, Wikipedia en ZaanWiki. Foto’s: gemeentearchief, archief De Orkaan.