Wie in het Gemeentearchief Zaanstad op zoek gaat naar de kamerindeling van een bijna willekeurige Zaanse woning kan zich buigen over tienduizenden bewaard gebleven bouwtekeningen. Het archief heeft stapels informatie over het bezoek van Czaar Peter, doopsgezinde vermaningen door de eeuwen heen, verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en natuurlijk Margriet Eshuijs. Om maar wat uiteenlopende grootheden te noemen.
Maar wie er op zoek gaat naar de plaatselijke geschiedenis van de LHBTIQ-beweging zal het moeten doen met snippers en flarden. De ‘roze’ historie van de Zaanstreek is vooral afwezig.
Door Erik Schaap
Tienduizenden Zaankanters konden zich door de eeuwen heen homo of lesbienne noemen (de BTIQplus-vakjes kwamen er pas recent bij). Of ze dat ook daadwerkelijk deden, is een ander verhaal. Afwijken van de heteronorm ging in het verleden nogal eens gepaard met stigmatisering en uitsluiting, of zelfs erger. Dat zal ook een belangrijke -zo niet de belangrijkste- reden zijn waarom er over ‘vroegere’ homoseksuelen zo weinig bekend en bewaard is. Het Gemeentearchief valt dus niets te verwijten.
Toen het archief, de Paarse Vrijdag Krant en het Bureau Discriminatiezaken een kleine drie jaar geleden in het gemeentehuis een expositie inrichtten over de LHBTIQ-historie kostte het veel moeite om voldoende toepasselijk Zaans materiaal te vinden. Dat wat er was, kwam deels van particulieren. Dankzij hun betrokkenheid kon het archief de bescheiden collectie enigszins aanvullen.
Geschiedenis gezocht
De Zaanse Regenboog presenteerde jongstleden mei een overzicht van de Zaanse LHBTIQ-activiteiten gedurende de afgelopen twintig jaar. Misschien was dat een begin om de archiefcollectie verder uit te bouwen. Wie weet ligt er op zolders en in schoenendozen nog een schat aan documentatie over de Zaanse LHBTIQ’ers in de dagen van weleer. Het Gemeentearchief is er blij mee. En, minstens zo belangrijk, de geschiedschrijving blijft incompleet als deze onderbelichte ‘groep’ niet de aandacht krijgt die ze verdient.
Bij voorbaat dank voor het zoeken naar en doorgeven van relevante informatie.
Deze week had ik bij het beeld van Carry Van Bruggen een gesprek met twee dames. Tijdens het gesprek bleek dat zij er niet van op de hoogte waren dat Carry en Jacob broer en zus waren en beiden in Zaandam hebben gewoond. Zo zullen er wellicht ook heel veel mensen zijn die niet weten dat Jacob Israel de Haan als eerste over homoseksualiteit schreef in zijn boek Pijpelijntjes. Onlangs is een heruitgave van Eva uit 1927 van Carry van Bruggen verschenen. In 1922 ontving ze voor "Het huisje aan de sloot" een prijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
Vanaf volgende week staat er een tentoonstelling over Het huisje aan de sloot van Carry van Bruggen in de publiekshal van het stadhuis!
Aandacht voor Jacob Israël de Haan (1881-1924) lijkt me ook relevant.