De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.
Deze week: Melkinrichting, Zuivel- en Ysfabriek Zaanlandia, Valkstraat 14-16, Zaandam.
Ruud Verhallen (onder) en Frank Peter (boven) fotografeerden beiden deze fraaie gevelsteen in de Valkstraat in Zaandam: Melkinrichting Zaanlandia, ook Zuivel- en Ysfabriek. Het pand is nu een woonhuis. Het zijn eigenlijk twee panden: de fabriek en het huis van de directeur.
De huidige bewoner stuurde ook een foto van het pand achter de woningen. Daar is Zaanlandia nog veel beter te zien.
In het gemeentearchief is dit pand niet te vinden, wel een beeld vanaf de Bullekerk uit 1925 op de fabriek en een foto van het ‘depot‘ van de melkinrichting (zonder jaar en zonder plek). Maar dat is duidelijk niet het pand aan de Valkstraat. Volgens een van onze lezers (zie reacties) is het depot is de villa van Zwaardemaker op de hoek van de Vinkenstraat en Westzijde.
Adresboeken geven Valkstraat 2-4 voor de Melkinrichting, Stoom-zuivel- en IJsfabriek Zaanlandia in 1910 en 1920. Het pand op nrs 14 en 16 is wellicht van daarna of de huisnummers kloppen niet. Volgens het kadaster is het pand echter in 1928 gebouwd maar het is de vraag of dat klopt.
In een boek over monumenten in Noord-Holland staat dat de melkinrichting annex zuivel- en ijsfabriek ‘Zaanlandia’ met directeurswoning op 14 en 16 uit 1905 dateert. Op internet duikt een tegeltablau van Zaanlandia op, ook gedateerd op 1905. Het gebouw is overigens geen officieel monument.
Aan de Valkstraat was ook N.V. Melkproducten V.A.M.I. Roomijs, de Zaanlander Melkinrichting gevestigd, getuige deze foto die in de jaren na de oorlog is gemaakt. Maar niet ‘Zaanlandia’ dus. (Om het nog ingewikkelder te maken: op nr. 14 zat ooit zuivelfabriek Hollandia.)
De Geveltoerist op de kaart
We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, pakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, gemaal, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.
Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.
Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.
Ik ben sinds 1994 de eigenaar van nr. 16 en heb een werkplaats in de voormalige zuivelfabriek.
Van het woonhuis nr16 ,kantoor,winkel en laboratorium nr 14 heb ik nog een blauwdruk.
Vroeger was er ( dat kan ik zien aan de construktie ) een verbinding geweest tussen de “ conciergewoning “ en de winkel.
Het enige dat ik nog heb kunnen vinden over de zuivelinrichting in het archief is een affiche van de aankondiging van openbare verkoop na falliissement in de jaren ‘30
Dat affiche heb ik in bezit. Als u het leuk vindt kan ik een foto sturen. Mail dan gerust naar pc apestaartje solcon punt nl
Volgens de blauwdruk is de fabriek en het woonhuis/ kantoor inderdaad van 1905.
Ik denk dat de naam Hollandia i.p.v. Zaanlandia een vergissing is geweest.
Op het fabriekspand staat aan de voorkant trouwens ook een gevelsteen met Zaanlandia erop
Rond ‘96 had ik mijn werkplaats in het oorspronkelijke koetshuis achter de fabriek dat kort daarna afbrandde.
Op Valkstraat 14-16 (de oude melkfabriek) is voor de tweede wereldoorlog Machinefabriek Zwart tot 1965 gevestigd geweest. Dit bedrijf waarin o.a. machines voor de veevoederindustrie werden vervaardigd is in de zestiger jaren failliet gegaan.
Als kind van Zwart ben ik daar vaak geweest en ook soms gewerkt.
Waar voorheen de zwarte loods (op foto gezien met de v.a.m.i. karren) stond, is denk vlak na de oorlog een fröbelschool (kleuterschool) gebouwd. Daar heb ik in 1948 en 1949 op gezeten.
In het directeurshuis heeft jarenlang fam. Schuurman gewoond. Als kleine kinderen gingen wij wel vami ijs bij de heer Schuurman kopen. De opslag van dat ijs was voorbij de de melkfabriek van voorheen.
Op de foto van het depot is de villa van Zwaardemaker te zien. Deze stond op de hoek van de Vinkenstraat en Westzijde.
Dank, dat zetten we erbij.
Ja het depot staat er nog deels, tussen de juwelier en de oude halfords op de westzijde.
Mijn overgrootvader C. Kraaij was (mede)-eigenaar van deze fabriek. Hij had zijn boerderij op de Westzijde 119, waar nu het parkeerterreintje van het Olieslagerspad is. Naar ik heb begrepen uit de familieverhalen is de fabriek failliet gegaan door fraude of wanbeleid of zoiets. Mijn voorvader was in ieder geval zijn geld kwijt