De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.
Deze week: Apotheek Bakker, Zuiderkerkstraat 1, Klauwershoek, Zaandam.
Geen gevel deze keer, maar het dak zelf dat een vorige bestemming laat zien. Het beste te bekijken vanuit de toren van de Oostzijderkerk: AB (Apotheek Bakker) met in de A het logo van de Apothekersorganisatie KNMP verwerkt: de schaal van Hygieia.
Tegenwoordig zit de apotheek in het fraaie pand van de Joseph Stichting aan de Oostzijde nr. 18 (komt ook nog in de Geveltoerist). In de Zuiderkerkstraat zit nu een opvoedpoli. Het buurhuis, Zuiderkerkstraat 1, is ook al eens langsgekomen in de Geveltoerist, het is namelijk het voormalige gemeentehuis van Oostzaandam.
Beide panden samen vormen één Rijksmonument, ze zijn gebouwd in het laatste kwart van de 17e eeuw.
Wanneer de versiering in de dakpannen is gemaakt is niet geheel duidelijk. Op foto’s uit het Gemeentearchief uit 1940 en 1950 zijn de letters in ieder geval nog niet te zien.
Hieronder het beeld vanaf de Noorderkerkstraat.
De Geveltoerist op de kaart
We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, RK jongensschool, school met den bijbel, pakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, gemaal, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.
Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.
Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.
Toen het pand nog apotheek was hing er een gaper aan de voorgevel.
Een gaper is een beeld van het hoofd van een man, meestal van zuidelijke afkomst, een Moor of Muzelman, met open mond en vaak met uitgestoken tong.Een gaper deed dienst als uithangbord van apothekers, om klanten te trekken, maar tevens als kwaliteitsaanduiding voor de winkel.
Aanvankelijk werd dit uithangteken op de luifel gezet, maar vanaf de 17e eeuw steeds vaker aan de gevel bevestigd, met name in Amsterdam kwam dit veel voor. De mond van de gaper staat niet open om te gapen, maar om een medicijn in te nemen. De grimas van veel gapers is te verklaren doordat het medicijn vies smaakt.
Toen de apotheek verdween uit de Klauwershoek is de gaper ook weggehaald, ik weet helaas niet waar dat beeld naar toe is gegaan.
Een misverstand is trouwens dat de Klauwershoek het hele gebied is tussen de Savorin Lohmanstraat en Zuiddijk, dit is echter niet zo, de Klauwershoek is alleen het korte straatje tussen de "paaltjes" en wordt gevormd aan de oneven kant door café de Kapiteinshut en aan de even kant door de voormalige apotheek, café de Oude Herberg, de Zoete Inval en voormalig restaurant de Kleine Waarheid. De overige straten in het buurtje zijn de Noorder- en Zuiderkerkstraat, de Zuiddijk en het Zijltje. Veel mensen weten ook niet dat tussen de Klauwershoek en de Peperstraat Oostzijde 1 is gevestigd.
Het pand is, ik denk ergens in de jaren negentig, gerestaureerd door architect Cornelis de Jong, die ook veel huizen op de Schans heeft gebouwd en heel wat andere monumenten in Zaanstad heeft opgelapt. Het grapje met de dakpannen is typisch iets voor hem. De gaper werd gemaakt door zijn zwager, Joost de Herder. Ik weet helaas niet waar dat fraaie stukje houtsnijwerk gebleven is.
Achterin apotheek Bakker aan de Oostzijde staat een aantal gapers tentoongesteld. Misschien staat-ie daarbij?
Ik woonde halverwege de jaren 80 in dat pand links op de foto. Het rechter dakkapelletje en hoekraam waren van mij en het is mij nooit opgevallen.
Volgens mij het mooiste hoekje van Zaandam.
Waar komt de naam Klauwershoek eigenlijk vandaan?
"De Klauwershoek ontleent zijn naam aan de klauwers, dit zijn degenen die de naden in de scheepswanden met werk dichtbreeuwden en daarom ook breeuwers genoemd werden." (Gemeentearchief Zaanstad)