De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.
Deze week: Weeshuis Oostzaan, Zuideinde 36
Het monumentale weeshuis zelf – nu woonhuis – staat tegenover een ander Oostzaans pareltje: het Polderhuis. Aan dat Rijksmonument (gebouwd in 1695) is niet te herkennen dat het deze functie had, maar het in 1713 gebouwde bijgebouw heeft een gevelversiering met twee weeskinderen die hun dankbaarheid betonen “Wy vertrekken met dankbaarheid”. Tussen de kinderen in staat het wapen van Oostzaan.
Uit de wandelroute Oostzaan: In 1774 werd het huis door de regenten van Oostzaan gekocht en verbouwd tot een weeshuis. Bijna 170 jaar lang groeiden er sindsdien Oostzaanse weeskinderen in op. In 1943 verliet het laatste kind het weeshuis.
“Weesjongens zullen bij geschikte werkbazen nuttige ambachten of handwerken aanleren, ten einde alzoo tot eene maatschappelijke betrekking te worden opgeleid en in staat te geraken om, na het verlaten van het Weeshuis, zelf in hun onderhoud te voorzien.
De meisjes zullen onder toezicht der Regentessen in vrouwelijke handwerken en huishoudelijke bezigheden geoefend en aldus zooveel mogelijk tot bekwame en geschikte linnen- en wollen-naaisters of dienstboden opgeleid worden.”
Het weeshuis is tot 1998 eigendom geweest van de Nederlands Hervormde Kerk, in dat jaar werd het gebouw door een particulier gekocht en werd er een woonhuis van gemaakt. Weeskinderen werden alleen in het weeshuis toegelaten als zij jonger dan 16 jaar waren en in Oostzaan waren geboren. Zij moesten het weeshuis verlaten wanneer zij de leeftijd van 21 jaar hadden bereikt. (Gemeentearchief Zaanstad, foto 1961).
Hieronder een ansichtkaart van de Oostzaanse uitgever Van Wijk & Smit, verzonden op 10 augustus 1903 waarop weeshuis en de naastgelegen woning te zien zijn (waarschijnlijk inclusief weeskinderen).
Hieronder een recente foto (april 2018) van het weeshuis en het bijgebouw.
Het Oostzaanse weeshuis is na het Wees- en Armenhuis in de Vinkenstraat en de Johanna Elisabeth Stichting in Koog a/d Zaan het derde weeshuis in de Geveltoerist.
De Geveltoerist op de kaart
We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, RK jongensschool, school met den bijbel, pakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, gemaal, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.
Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.
Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.
