Ons Huis… een begrip in ondermeer Wormerveer, Zaandam, Westzaan en Koog aan de Zaan. In die laatste plaats vinden we de naam nog op de gevel. Ons Huis was de voorloper van het buurthuis. Met activiteiten voor volwassenen, kinderen en jongeren, sporten, vergaderen, vakantiebesteding, optredens (New Sounds Club), knutselen… Nu zit De Kift in het Koogse Ons Huis aan de Lagendijk 33.

Tussen 2017 en 2020 plaatsten we 100 (honderd!) keer een aflevering van de Geveltoerist: De Orkaan (vaak een Orkaan-lezer) keek omhoog en zag een oude bestemming op de gevel. Erfgoed is vooral goed kijken. We zien nog steeds veel gevels met een geschiedenis. Vanaf juni 2024: The Return of The Geveltoerist!

Ons Huis

Ons Huis aan de Lagendijk op de Koog vindt zijn oorsprong in 1946 wanneer mevr. Honig-Klinkenberg bereid bleek te zijn om haar woning af te staan aan het jeugdwerk. Mevr. Honig was de weduwe van de op 4 juni 1943 in Berlijn-Tegel gefusilleerde Evert Honig. Het pand werd met medewerking van velen verbouwd en op 9 februari 1946 was de opening.  

Talloze clubjes hebben daar hun ’thuis’ gevonden zoals de timmerclub, bootjesclub, kookclub, textielvormen, schilderen, boetseren; je kunt het zo gek niet bedenken of er was wel een middag/avond voor. In 1947 schonk de Fam. Duyvis 100 kinderboeken voor de bibliotheek.

In 1950 uitbreiding; er kon een barak worden aangekocht voor FL 1.800,00 maar die moest wel worden afgebroken en op een fundering met 44 palen worden gezet. Materiaal, kennis en kunde werd belangeloos ingezet en op 28 oktober 1950 was de aanbouw, de ’tuinzaal’ gereed.   

Het club- en buurthuiswerk heeft tot 1991 van dit pand gebruik gemaakt. Het pand was inmiddels van de gemeente Zaanstad. Het gebouw kwam leeg te staan, in 1993 werd het gekraakt. 

In 1998 kwam ‘punk-fanfare’ De Kift er als gebruiker bij. De houten loods werd hun oefenlokaal en dat is het nog steeds. De krakers en De Kift hebben het pand in de loop der jaren behoorlijk opgeknapt. 

In 2015 hielden de krakers een crowdfunding voor de aankoop van het huis, o.a. door het organiseren van een concert met De Kift. Ook richtten zij, in voorbereiding op de koop, de ‘bewoners en gebruikersvereniging Ons Huis’ op.

In 2016 werd het pand officieel eigendom van de vereniging. Na afbetaling van de huidige hypotheek wil men in 2027 de fundering gaan aanpakken. 

Aankondig van De Opening op 9 februari 1946.
De voordeur met het originele bordje.
Links het zeer mooie pand van M.K. Honig, later Evert Honig, daarna gebouw ‘Ons Huis’. (Gemeentearchief Zaanstad, gedateerd: 1900 – 1930)
Ons Huis, Koog aan de Zaan, 2004 (Wim de Jong, Gemeentearchief Zaanstad)

UPDATE 2025: Vanuit Christchurch in Nieuw Zeeland reageerde Ineke Honig (tegenwoordig: Ineke van Florenstein Mulder). Zij is de dochter van mevrouw Honig en is in dit huis geboren. Zij wijst ons op de geschiedenis van dat huis in de oorlog: ‘Het was een doorgangshuis voor geallieerde piloten die werden terug gesmokkeld. Zij zaten op de zolder. Ook op de zolder, achter een valse wand, was de laatste illegale radiozender in Noord Holland.’

In het boek Oorlogspad van Erik Schaap staat het volgende over het pand:

“Evert Honig, directielid van Stijfselfabriek de Bijenkorf en bewoner van Lagedijk 33, raakte al in 1940 betrokken bij het verzet tegen de Duitse heersers. Hij richtte een ‘nachtveiligheidsdienst’ op, die werklozen moest vrijwaren van de arbeidsinzet in Duitsland. Ook werd hij lid van wat later de Stijkelgroep ging heten, een van de eerste Nederlandse verzetsorganisaties. In die hoedanigheid hield hij zich bezig met spionage. Evert Honig en veel medestrijders werden echter al snel gevangengenomen. Het merendeel van de arrestanten, onder wie de Koogse industrieel, belandde op 4 juni 1943 in Berlijn voor het vuurpeloton. De weduwe Honig nam het stokje over en verzorgde in haar huis onderduikers, onder anderen neergeschoten geallieerde vliegeniers. Ze bood per maart 1945 ook gastvrijheid aan de marconisten Jacob Verhagen en Jan Zandbergen. Vanaf de zolder stuurden die namens de Binnenlandse Strijdkrachten via een illegaal zendstation een maand lang gecodeerde bood-schappen naar andere verzetsgewesten’

Monumenten Spreken maakte ooit een documentaire over de Stijkelgroep.

De Geveltoerist op de kaart

We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, kleuterschool, papier-pakhuis, kaaspakhuis, badhuis, snackbar, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, mode-, levensmiddelen-, supermarkt, baby-zaak, fietsen- en meubelwinkel, garage, schildersbedrijf, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, synagoge, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, sigarenwinkel, juwelier, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, watersnood-herinnering, gemeentehuis, polderhuis, warenhuis, rusthuis, torpedo bergingsvaartuig, verzekeringskantoor, gemaal, flatgebouw, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, krantengebouw, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek, zwembad, kindertehuis, effecten-commisionair, Ons Huis.

Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.

Door Jan Leguijt. Foto’s 2024: Jan Leguijt. Historische foto’s: Gemeentearchief Zaanstad. Meer informatie bij de Historische Vereniging Koog Zaandijk.