Woensdag 21 november heb ik een rondleiding bijgewoond door de biomassacentrale van Bioforte te Zaandam. Ik ging er met een dosis gezonde scepsis naar toe.

Op voorhand vind ik de locatiekeuze verkeerd (naast een school), en hoe zit het met de fijnstof de stikstofoxiden en de dioxinen? De duurzaamheid?

In de media en politiek (ook de Zaanse) word je haast niet wijs uit alle meningen en niet bewezen aannames. Er wordt veel gepapegaaid door eenieder, en niemand lijkt er echt uit te komen. Centrales worden gesloten, en geopend tegelijkertijd. Politieke partijen zijn voor (maar ook tegen) in het Zaanse, maar tegen in de Provincie?

‘Tegen zijn’ is makkelijk, maar wat zijn de alternatieven op dit moment? En, kloppen alle aannames wel?

Ik besloot te gaan kijken in de centrale. Daarbij pretendeer ik niet deskundig te zijn. Ik heb vragen gesteld, rondgekeken, me laten informeren en daarna zelf nog een en ander uitgezocht. Het kan zijn dat er onvolkomenheden in mijn verslag staan, en het zou fijn zijn als je deze zou willen melden onder dit stuk.

Verslag

We werden hartelijk ontvangen door de heren Jaap Koppejan en Han Langevoort van Bioforte. Onder een artikel van De Orkaan had Han een uitnodiging geplaatst, maar op een opkomst van zeven koppen, hadden ze niet gerekend. Er waren raadsleden van VVD, ROSA, PvdA, D66 vertegenwoordigd.

Beide heren maakten een kundige, gepassioneerde indruk. Ze zijn al zes jaar bezig met dit project, echte doorbijters dus. Al eerder maakten ze plannen voor een dergelijke centrale in Zeist, en ook daar was de maatschappelijk weerstand groot.

De hele biomassacentrale doet denken aan een groot Zaans levensmiddelen-productieproces, ronduit indrukwekkend. Voor warmteproductie heb je brandstof (biomassa) nodig. De brandstof bestaat hier uit louter houtsnippers die NTA 8080 gecertificeerd zijn, aldus Bioforte. Zaken die onder de certificering vallen (opgezocht internet) zijn o.a.:
• herkomst en traceerbaarheid
• massabalans
• reductie van broeikasgasemissies
• concurrentie met voedsel en/of andere lokale toepassingen
• biodiversiteit & milieu
• welvaart & welzijn

De snippers zijn afkomstig van snoeiafval (takken e.d.) of bomen die door dunning (bosbeheer) zijn verkregen, wist men te vertellen. Dit laatste is een wat rekbaar begrip vind ik. Er is een dagelijkse aanvoer van snippers, een aantal vrachtauto’s per dag gemiddeld.
Er is volgens Bioforte jaarlijks ca een miljoen ton aan snoeiafval in Nederland beschikbaar, waarvan een deel nu naar het buitenland gaat. Je kunt dus zeggen dat dit in principe dus duurzaam verkregen hout is, dat in Nederland ‘geproduceerd’. Over de noodzaak van snoeien en dunnen/bosbeheer kun je natuurlijk een hele aparte discussie starten, doen we nu niet. En hoe zit het met snoeiafval waar (mogelijk) bestrijdingsmiddelen bij zijn toegepast?

De snippers gaan gefaseerd door een soort van enorme steenoven (uit Italië!) en worden daar op hoge temperatuur in stappen verbrand en na-verbrand. Het is onvergelijkbaar met een hout/pellet kachel die je misschien thuis hebt. Dit is hightech! De hele installatie hangt vol met sensoren zodat er een optimale verbranding plaatsvindt. Dit is belangrijk om schadelijke restproducten (gassen, fijnstof) te beperken. Er zijn overigens twee ovens, een kleine en een grote. Dit om de vraag gedurende de wisselende seizoenen te kunnen accommoderen. Na de verbranding blijft een asrest over en die wordt los gestort in een bulkwagen, waarna het verwerkt wordt in de asfaltindustrie, circulair dus.

De geproduceerde warmte wordt gebruikt om water te verwarmen dat naar de huizen wordt gepompt (douche, CV). Veel kritische elementen, zoals bijvoorbeeld de pompen zijn redundant uitgevoerd om leveringszekerheid te kunnen garanderen. Er wordt een hoog rendement gehaald, door goede isolatie van de transportbuizen en door een super geoptimaliseerd proces. Er wordt tevens enige elektriciteit geproduceerd, voor eigen gebruik (pompen, verlichting etc.). Er is een buffervat warm water van 60ton, hiermee kunnen piekbelastingen worden opgevangen.

Maar dan, de hamvraag die natuurlijk iedereen stelt; hoe zit het met de schadelijkheid van de rookgassen (NOx, Fijnstof, dioxines o.a.)? Volgens Bioforte wordt onderstaande bijgedragen ter hoogte van de IJdoornflat, deze ligt op ca 200 meter afstand.

biomassa staatje luchtkwaliteit

ijdoorn biomassa

NOx staat voor stikstofoxiden. Tijdens verbrandingsprocessen wordt het in de lucht aanwezige niet reactieve Stikstofgas (N2), welke overigens 78% van samenstelling van de atmosfeer bedraagt, omgezet (geoxideerd) naar o.a. NO en NO2 (versimpeld weergegeven). Dit is een onwenselijk en ongezond gas en kan gezondheidsklachten veroorzaken. Ook kan NOx (secundair) in de lucht tot fijnstoffen omvormen. Zaak is dus om dit zoveel als mogelijk te beperken.

Om dit te neutraliseren/reduceren wordt in het proces ureum toegevoegd. Ureum is een belangrijk bestanddeel van Urine. Sommige automobielen (personen en vracht) voegen AdBlue (Ureum) toe om precies dezelfde redenen: namelijk het terugdringen van schadelijke stikstofoxiden. In de rookgassen (schoorsteen) wordt actief gemeten hoeveel NOx er wordt geëmitteerd en hierop wordt de dosering Ureum automatisch aangepast (feedback). Kennelijk zijn er dus verschillende omstandigheden die een aangepaste dosering behoeven.

Dan de fijn-stoffen. De grove in het rookgas aanwezige verbrandingsresten worden door een soort van cycloon gescheiden van de rest. Daarna gaan de rookgassen door een wasser (die ook andere stoffen afvangt zoals NOx). Deze wasser is een hele moderne en de eerste in Nederland. Zie hier een productiefilmpje:

Deze wasser fungeert tevens als warmtewisselaar, om het rendement op te voeren.

Daarna gaat het afgekoelde rookgas door speciale (teflon) doeken die de hele kleine (ultra) fijnstofdeeltjes afvangen. Vergelijk dit met een super stofzuigerzak. De doeken worden om de zoveel tijd ‘uitgeklopt’ om de werking te kunnen garanderen. Daarnaast wordt gemeten of er een drukval (drukverlies) plaatsvindt, zodat men weet of de doeken niet gescheurd zijn of iets dergelijks. Deze hoogwaardige doeken zijn efficiënter dan een oplossing met een zogenaamd elektrostatisch filter, wisten de heren te vertellen. Ze hebben hier extra in geïnvesteerd. De hoeveel fijnstof die nu nog resterend uit de schoorsteen komt is het equivalent van enkele houtkachels aldus Bioforte.
Tenslotte wordt verteld dat schadelijke furanen en dioxines door de hoge verbrandingstemperatuur nauwelijks worden gevormd, en (deels?) worden afgevangen.

Concluderend kun je zeggen dat dit een ‘state of the art’ biomassacentrale is, die volgens Bioforte tot de schoonste ter wereld gerekend zou kunnen worden. Men claimt te voldoen aan door hun zelf gestelde extra eisen (zie tabel onder).

biomassa bioforte emissie
Dit lijkt mij geloofwaardig, maar hoe verhoudt zich dit in de hele landelijke discussie?
Het feit dat er in het land biomassacentrales worden gesloten kan zomaar terecht zijn, maar vergelijken we hier appels met peren? Je zou ook kunnen zeggen; de ene biomassacentrale is de andere niet, net als een dieselauto uit 2000 ook niet meer te vergelijken is met eentje anno 2019.

Of deze centrale de beloftes waarmaakt zal moeten blijken. Het is een productieproces, en daar kunnen zaken misgaan. Ik kreeg wel de indruk dat door allerlei regelmechanismen dit risico tot een minimum wordt beperkt, maar techniek en mens is feilbaar. Meetsensoren kunnen ongevoelig worden in de loop van de tijd, door vervuiling bijvoorbeeld. Een goede kwaliteitscontrole/borging is wat mij betreft een must (ISO?). Bioforte gaf aan dat er onafhankelijke inspecties plaatsvinden.

Op de vraag of er geurhinder zou optreden zei men, niet of nauwelijks, “misschien alleen iets bij het opstarten”. Hinder is een relatief begrip. Ik mag hopen dat de schoolprestaties van de leerlingen op het Pascalcollege in ieder geval niet gehinderd worden.

De vraag die rijst is of tijdens ongunstige weersomstandigheden alle aannames ook worden gehaald. Ik denk hierbij aan windrichting, mist, regen en een temperatuur inversie. Vooral dit laatste werkt als een ‘glazen’ plafond waardoor rookgassen veel minder verdund worden in de atmosfeer doordat de opstijging en daarmee verdunning wordt belemmerd (smogdag).

En hoe zit het met de opgewekte luchtstromingen (turbulentie) als gevolgd van de aanpalende gebouwen, zoals de AH en het ziekenhuis, of de bomen? Pascal en Zuiderzee liggen op korte (100m) afstand. Hoe zit het met het binnenmilieu van de school die potentieel 24/7 wordt blootgesteld, hoe laag dan ook? Natuurlijk ligt de school ook aan de A7 en die draagt ook bij aan fijn stoffen en stikstofoxiden.

Ik vind het verstandig om in de directe omgeving (Pascalcollege, IJdoorn e.d.), NOx en Fijnstofmetingen te verrichten, en dit gaat waarschijnlijk ook gerealiseerd worden. Hiermee kan onnodige onrust weggenomen worden, of juist bewezen worden dat de centrale minder goed presteert dan wordt aangenomen. En, zijn er voorspelbare dagen waarop je beter de ramen kunt dichthouden? Meten is weten! Een woordvoerder van het Pascalcollege was in ieder geval enthousiast over dit voornemen.

Voor nu wacht de centrale op een ontheffing in het kader van van de Natuur Beschermings Wet. Dit heeft te maken met de uitstoot, en vooral door de uitgestoten stikstof, die door de stikstofcrisis onder een vergrootglas ligt in verband met stikstofdepositie in Natura 2000 gebieden (Oostzanerveld). Volgens Bioforte stoten zij heel weinig stikstof(oxiden) uit, zodat men rekent op een vergunning.
De toekomst zal het uitwijzen.

_______________________________

Den Ouden Groep

Voor de aanlevering van de biomassa wordt niet gewerkt met het geplaagde Staatsbosbeheer, maar met een leverancier ‘Den Ouden Groep’.
Gek is wel dat ik op de site van deze leverancier onder het kopje ‘Biomassa’, ook het zogenaamde B-hout vond. Dit zijn delen afvalhout welke gelakt, verlijmd of geverfd zijn (Let op! Dit gaat niet de Zaanse biomassacentrale in!) Deze kunnen volgens de website gebruikt worden voor:
– Elektriciteitscentrales
– Bedrijfskachels
– Houtkachels
Wat wordt hiermee bedoeld? Ik vind dit vreemd en milieu onverantwoord. Ik heb de, via de website opgegeven contactpersoon opgebeld, maar die kon geen antwoord op mijn vraag geven. Of ik een mailtje wilde sturen naar een andere functionaris aldaar. Ja, doei! Een slechte beurt voor Den Ouden Groep. Wat zegt dit over de rest van hun biomassa?

_______________________________

Eerder plaatste De Orkaan dit filmpje vanuit de centrale: