Orkaan-Opinie: Kinderboekenschrijfster en illustratrice Corine Gorter formuleert haar visie op de toekomst van de bibliotheek in Zaanstad. Eerder ging ze ook al de discussie aan op een speciale Facebook-pagina die aan de bibliotheek in Rooswijk is gewijd.

De Rubriek Orkaan-opinie bevat bijdragen van lezers van De Orkaan.

===

Op www.inct.nl las ik afgelopen week dat het marktaandeel van e-booklezers is gestegen naar 6%. Dit jaar zijn landelijk meer dan 530.000 e-books gedownload door leden van de bieb. Alhoewel dit aantal is gestegen, is het nog altijd niet hoog te noemen. Men weet ook niet hoe dit zich verder gaat ontwikkelen, of het percentage verder gaat stijgen en met hoeveel procent per jaar. Wat is het percentage e-booklezers voor de bibliotheek Zaanstreek? Ik kan me niet voorstellen dat het veel hoger is dan deze 6%. Kortom, een beleid gericht op digitaal lezen lijkt mij momenteel dan ook nog niet aan de orde. Het percentage is nog te laag.

Digitaal

Steeds meer moeten we tegenwoordig digitaal doen. Dat heeft voordelen, maar ook nadelen. Mijn kinderen maken steeds meer huiswerk op de computer. Ze gebruiken hun tablet ter ontspanning en doen spelletjes op de DS. Moeten ze nu óók nog boeken digitaal lezen? Ik ben blij dat ze even niet met hun vingers op een apparaat hoeven te zitten. Dan krijgen die vingers, handen, polsen én ogen tenminste eventjes wat rust. Recent onderzoek toont aan dat mensen die veel informatie digitaal lezen ánders gaan lezen, wat ervoor zorgt dat zij, wanneer ze stukken tekst op papier moeten lezen, dit minder goed kunnen doen. Onze hersenen passen zich aan aan digitaal leeswerk. Men “scant” nu teksten op een snelle manier, wat goed lezen niet echt bevordert. Ik vraag mij dan ook af of digitaal lezen werkelijk de toekomst heeft, of dat het een “bijproduct” blijft. Persoonlijk lees ik liever niet digitaal, ik vind het niet prettig en minder ontspannend. Ik hoor van anderen dat zij hun e-readers al weg doen omdat het toch niet bevalt. Ik vraag mij dan ook af of mensen werkelijk over gaan stappen op digitaal lezen.

Op de bibliotheek wordt in Zaanstad maar liefst 880.000 euro bezuinigd, op een totaalbedrag van 60 miljoen. Ik hoop dat ik deze cijfers goed onthouden heb. Om als stad 60 miljoen te moeten bezuinigen, is ontzettend veel. Dat er dan slachtoffers vallen, is ook volkomen logisch, maar bijna 1 miljoen daarvan bezuinigen op de bieb? Dat vind ik niet logisch! Een dergelijke hoge bezuiniging staat niet meer in verhouding tot de rest. Het staat ook haaks op het advies van de Stichting Lezen en Schrijven. Nederland telt maar liefst 1,3 miljoen laaggeletterden. De meesten daarvan zijn te vinden in de grote steden. Door deze hoge bezuiniging moeten twee filialen worden gesloten: Kleurrijk en Westerkoog. De vestiging in Kleurrijk staat notabene in een voormalige Vogelaarwijk. Need I say more?!

Biebbus

Men noemt vervolgens de biebbus een prima alternatief. Ik weet niet wat u vindt wanneer u langs de weg deze containers ziet staan, maar ik denk dan niet direct “Goh, wat ben ik trots op Zaanstad.” Het is heel leuk als het echt niet anders kan, wanneer je in de polder ergens helemaal achteraf woont dan kan ik me voorstellen dat de biebbus een goed alternatief is, maar voor een stad vind ik het een beetje beschamend. Maar het is beter dan niets, dat wel.

De biebbus is echter alleen bedoeld voor schoolkinderen, en wanneer je school niet mee wil doen, dan houdt het op. Buurtbewoners mogen geen gebruik maken van deze bus, ook ouderen niet. Dus voor de kinderen die op De Zoeker zitten, komt er geen biebbus. Ik heb hier meerdere keren over gesproken met school, en de directie vertelde dat onze school in eerste instantie ook enthousiast reageerde, maar dat de leerkrachten er niet blij mee zijn omdat het zo veel tijd kost. Je moet in groepjes naar de biebbus, omdat niet alle 32 à 35 kinderen tegelijk gebruik ervan kunnen maken, wat de lessen dus erg lang verstoort. Nu zitten wij sowieso al erg krap qua lestijden vanwege ons continurooster. Dus ik kan me ook voorstellen dat het inderdaad teveel tijd kost. Geen biebbus dus.

Bieb op school

Vervolgens sprak ik met school over het inrichten van een bieb op school. Nu de school verbouwd wordt vroeg ik mij af of dat misschien nog mogelijk zou zijn. Nu was het niet zeker of er een lokaal over zou blijven, maar wat zeker niet gaat lukken is het vinden van voldoende vrijwilligers. Bovendien vertelde school zelf al te beschikken over voldoende boeken, en vinden zij het niet nodig om op school extra ruimte vrij te maken voor een schoolbibliotheek. Dus er komt ook geen schoolbibliotheek.

Waarom blijf ik me druk maken om die bibliotheek vraagt u zich misschien af? Dat komt doordat ik merkte hoe erg het leeft in deze wijk. Ik werd spontaan (en wordt nog steeds) door mensen aangesproken op straat die me vragen of ik meer weet over de voorgenomen sluiting van de bieb en of de bieb misschien toch open kan blijven. Het zijn vooral allochtone moeders die zich zorgen maken om de sluiting van de bieb.

Taalachterstand

Ik heb enkele van deze moeders geholpen met Nederlands leren spreken. Ik gaf ze in mijn vrije tijd extra Nederlandse les. Vandaar dat ik vele moeders beter heb leren kennen en hun situatie goed ken. Ook op school gaf ik een tijdje extra Nederlandse les aan de kleuters met een taalachterstand. Momenteel probeer ik bewoners die geen geld hebben voor kinderboeken te voorzien van tweedehands kinderboeken. De meesten leven op bijstandsniveau en ja, ik maak me zorgen om deze groep mensen. Ze zijn nu eenmaal extra kwetsbaar. Wat niet betekent dat ik wil dat ze “gepamperd” worden, dat willen ze zelf namelijk ook niet en dat is niet nodig! Ik zie alleen dat de wil er is om beter Nederlands te leren en dat ze vaak ook ontzettend hun best doen om het Nederlands van hun kinderen bij te spijkeren. Ik zou het jammer vinden wanneer de groep met een taalachterstand weer toe gaat nemen. Nu zal niet enkel het sluiten van een bieb daar debet aan zijn, maar het helpt zeker wel mee in het creëren van taalachterstanden. Ik ben niet de enige Nederlander die zich daar zorgen over maakt. Er zijn al meerdere onderzoeken over verschenen en in diverse landelijke kranten waren er de afgelopen maanden opiniestukken over het sluiten van bibliotheken te lezen.

Hoe moet het nu verder? Ik zie echt niet hoe twee filialen open gehouden kunnen worden wanneer zo’n groot bedrag bezuinigd moet worden. Ik zou er zeker wél naar streven als gemeente om de vestiging Kleurrijk open te houden. Ik vroeg mij af of het mogelijk is om op diverse plaatsen in de stad “steunpunten” te maken, bijvoorbeeld gevestigd in een buurthuis. Zo’n steunpunt zou dan een plek zijn waar je gereserveerde boeken kunt ophalen, en zelf je boeken weer kunt inleveren. Daar is niet veel ruimte voor nodig, en ook zou er vrijwel geen personeel voor nodig zijn. Enkel natuurlijk voor de logistiek: de boeken moeten tenslotte gehaald en gebracht worden. Op sommige plaatsen zou het wenselijk zijn wanneer er een aantal kasten met kinderboeken zouden staan, zodat tenminste de kinderen nog naar de bieb kunnen gaan. Zij zijn tenslotte wel onze toekomst. Ik kreeg echter de opmerking van iemand “En onze ouderen dan?” Misschien zou de biebbus of een dergelijk steunpunt ook voor ouderen toegankelijk gemaakt moeten worden.

Cultuurhuis

Wat de locatie van de huidige hoofdvestiging betreft hoop ik dat die toch verplaatst kan worden naar het toekomstige Cultuurhuis. Persoonlijk zie ik zo’n modern Cultuurhuis absoluut zitten. Bij een stad die jonge, hoogopgeleide mensen aan wil trekken hoort een hippe bibliotheek. Als student Letteren en Kunst en Cultuur vertoefde ik erg graag in de bibliotheek van Utrecht. Ik bleef na de colleges eten in de stad en trok me dan terug in de bieb om er te studeren. Ook nu ben ik af en toe te vinden in de bieb om er research te doen. Ik mis echter een prettige (flex)werkplek. De directrice van de bieb vertelde dat de mogelijkheid bestaat dat de prijzen van de abonnementen omhoog zouden moeten wanneer men verhuist naar het Cultuurhuis. Dit zou natuurlijk absoluut niet wenselijk zijn. U moet wel voor ogen houden dat een groot deel van de bezoekers niet zit te wachten op een aanzienlijke prijsverhoging. Het zou de doelgroep die de bieb het hardst nodig heeft juist wegjagen. Het is niet de bedoeling dat de bieb enkel nog bereikbaar is voor de elite van Zaanstad. Door het sluiten van twee filialen zal de bieb al niet meer bereikbaar zijn voor een groot deel van de bezoekers. Niet iedereen beschikt over een auto, en niet iedereen beschikt over een fiets of geld voor het openbaar vervoer. Daar komt nog eens bij dat de huidige locatie van de hoofdvestiging niet ideaal is. Het is gelegen aan een weg waar ik met mijn kinderen niet graag fiets omdat het niet veilig is, maar ook is het vrij onhandig te bereiken met openbaar vervoer. Helaas is het net iets te ver van het centrum om er even naartoe te lopen wanneer je toch toevallig in de stad moet zijn.

De bieb heeft daarnaast meer functies dan ‘enkel’ het uitlenen van boeken. De bieb is bij uitstek geschikt om even naar binnen te lopen zonder dat je er iets hoeft. Je kan er op je gemak zitten om de krant te lezen of een tijdschrift, onder het genot van een kopje koffie of thee. Ideaal voor mensen die zich eenzaam voelen of op sociaal gebied een probleem hebben.

Noodzaak

Ik wil graag een stukje citeren dat te vinden is als reactie op een blog over de e-bookposters op www.tenaanval.nl, een site van een bibliothecaris, die vindt dat bibliothecarissen veel te weinig voor zichzelf en hun eigen vak opkomen. ‘… ik dacht begrepen te hebben dat de bibliotheken de afgelopen jaren hebben willen uitstralen dat ze veel meer doen dan boeken uitlenen: stimuleren van taalontwikkeling (Boekstart), informatiebemiddeling, ondersteuning van het onderwijs (de Bibliotheek op School), organiseren van debatten en lezingen, bestrijden van laaggeletterdheid (Makkelijk Lezen) en ga zo maar door. De associatie van openbare bibliotheken met het uitlenen van boeken is funest in de huidige bezuinigingsdiscussies, want ‘alles wordt binnenkort toch digitaal [qoud non!] dus dan kunnen die vestigingen dicht en besparen we een hoop geld’. Oftewel: na het uitlenen gooi ik mijn bibliotheek gewoon weg.’

Een goede bibliotheekvoorziening is noodzaak voor een grote stad. Het is niet een handig middel om op te bezuinigen omdat binnenkort toch iedereen digitaal leest. Ik ben bang dat de laaggeletterdheid in Zaanstad zal toenemen, met alle financiële gevolgen van dien. Ik pleit er dan ook vurig voor na te denken over volwaardige alternatieven en, indien mogelijk, het openhouden van Kleurrijk en het tot een succes maken van het Cultuurhuis, mét daarbij de garantie dat de prijzen van abonnementen daardoor niet verhoogd zullen worden.

Corine Gorter