B&W van Oostzaan is bij herhaling gewaarschuwd voor de financiële en juridische risico’s van de nieuwe sluiproute-regeling. Oostzaan was de eerste gemeente die deze verkeersovertreding uit de Wegenverkeerswet haalde, de Officier van Justitie moest zeker akkoord geven en er zouden rechtszaken komen. Het besluit raakt ‘juridisch gezien kant noch wal’, het is op ‘een verkeerde juridische grondslag’ gebaseerd en kan beter ingetrokken worden.

Het plan om de spitsafsluiting van de Kerkstraat en De Haal ‘bestuurlijk’ te beboeten, werd door burgemeester Polak van Oostzaan door de raad geloodst door regelmatig te verwijzen naar een akkoord van de Officier van Justitie / Openbaar Ministerie (OM) en ondersteuning van het plan door in- en externe juridische adviezen.

Uit het raadsbericht van 11 oktober 2024 waarbij het college diep door het stof ging vanwege het niet juist informeren van de raad, bleek dat het akkoord met het OM er niet was. En de adviezen zijn grotendeels onvindbaar: ‘Informatie is slechts gedeeltelijk en zeer versnipperd terug te vinden’. Het is ‘onzorgvuldig en onvoldoende professioneel’ vastgelegd aldus B&W.

De nieuwe manier van beboeten werd in juni 2024 door de rechter vernietigd en Oostzaan bleef achter met een jaarlijks tekort van € 570.000. De logische vraag: hoe goed waren die adviezen? En: waar zijn ze eigenlijk? Ze zijn nooit aan de raad gestuurd. De Orkaan kreeg ze pas na een Woo-verzoek (Wet openbare overheid).

Oostzaan stuurde een pdf van 346 (niet-doorzoekbare en deels zwartgelakte) pagina’s waarin een deel van de discussie tussen ambtenaren en externe adviseurs en deskundigen is terug te vinden. Op basis daarvan kunnen we het adviestraject deels reconstrueren. Deels. De gemeente heeft niet alleen veel zwart laten lakken en kan een deel van de adviezen niet meer vinden, maar houdt ook minstens negen mails van interne juristen en externe deskundigen en adviseurs achter.

Op grond van dit incomplete dossier is het college overigens wel bijzonder hardnekkig. Het oordeel van de rechtbank om de regeling met de bestuurlijke boetes te vernietigen is volgens het college ‘onbegrijpelijk’ omdat ‘onze regelgeving niet in strijd is met de Wegenverkeerswet 1994 en het RVV 1990’. Met andere woorden: eigenlijk hebben we tóch gelijk. Arrogantie op een moment waarop nederigheid meer op z’n plaats zou zijn geweest.

1. Kan het via de APV?

Begin september 2020 mailt een externe deskundige naar een Oostzaanse ambtenaar over ‘Bestuurlijke boete afstemming en mogelijkheden’. Dat gebeurt op verzoek van ‘de wethouder’. Welke wethouder dat is blijft onduidelijk, het is het college van burgemeester Rob Meerhof en wethouders Rosemarijn Dral (VVD), Niels Bonenkamp (VVD) en Rob Monen (GL). Dral had de portefeuille verkeer. Uit de mail wordt ook duidelijk dat burgemeester Rob Meerhof bij de zaak aangehaakt is. De externe adviseur onderzoekt mogelijkheden om het inrijverbod via de APV te regelen.

Oostzaan gaat volgens de adviseur: ‘feiten onder de Wegen Verkeers Wet uittrekken’ maar de gemeente wordt ook gewaarschuwd: ‘het is in Nederland nog niet voorgekomen dat sluipverkeer opgelost wordt met een bestuurlijke boete’. En: ‘dan zal er ongetwijfeld een reactie komen vanuit de juristerij, maar dat is niet erg. Wetgeving is gestolde realiteit, dus aan ons de schone taak om op tijd de stolling eruit te halen.’

2. Bezwaren gemeenteraad ‘wegmaaien’

Op 9 september is er een gesprek tussen ambtenaren en de externe deskundige (de naam is zwartgelakt, maar de vestigingsplaats is het Gelderse Angerlo) waarop de laatste een plan van aanpak verstuurt. De vraag die beantwoord moet worden:

‘Oostzaan is een drukke verkeersader met veel sluipverkeer van en naar Amsterdam. Om dit in te dammen is er cameratoezicht ingesteld op de spitstijden voor eenieder behalve degenen met een ontheffing. De inkomsten die hiermee worden gegenereerd komen geheel ten voordele van het CJIB. Graag wil Oostzaan deze inkomsten zelf ontvangen. Daarnaast een verkenning uitvoeren van de mogelijkheden binnen de APV voor feiten die men als BBOOR [Besluit bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte] kan gaan oppakken.’

De adviseur stelt voor de wethouder en burgemeester ‘actief te benaderen’, en mogelijk ook de fractievoorzitters op de hoogte te brengen. De Officier van Justitie (Openbaar Ministerie) moet betrokken worden bij de ontwikkeling en die moet ook ‘instemmen met de wijze van aanpak’. De gemeenteraad zou wel extra eisen kunnen stellen, maar: ‘dit maaien we dan ter plekke wel weg’.

Ook voor de rechtbank is de adviseur niet bang:

‘als het eenmaal is ingevoerd zal er ook een particulier of ondernemers bezwaar en/of beroep aantekenen en kunnen we onze werkwijze voor de rechter toetsen. Een moet de eerste zijn!’

De adviseur uit Angerlo steekt nog een veer in de bibs van de Oostzaners:

‘Ben blij met de durf en uitstraling die jullie aan de dag leggen en het lijkt me bijzonder leuk om dit traject samen met jullie te doen.’

De kosten en het uurtarief zijn weggelakt uit de stukken, de inschatting is dat er vanuit Angerlo maximaal één dag per week tot het einde van het jaar (12 dagen) een factuur wordt gestuurd.

Op 6 oktober 2020 is er opnieuw contact. De adviseur onderzoekt verschillende scenario’s.  Deze analyse ‘wil ik dan nog aan 2 vriendinnen voorleggen die beide rechter zijn. Dan kunnen we samen volgende week doornemen hoe verder. Dus ook wanneer we richting de officier gaan.’ Het advies van de ‘vriendinnen’ is niet in de stukken terug te vinden.

Op dat moment heeft de adviseur al meermaals gewaarschuwd dat de Officier van Justitie op de hoogte moet worden gebracht om daar ‘instemming’ te krijgen voor de regeling. Een advies dat, zoals later zou blijken, in de wind wordt geslagen, de burgemeester krijgt geen akkoord, met alle gevolgen van dien. 

3. Stoute schoenen: voetgangersgebied

Daarop volgt een analyse (kennelijk is een opdracht verstrekt, maar ook die bevestiging ontbreekt in de stukken) met onderzoek naar drie opties. Het is volgens het advies mogelijk om via de APV boetes op te leggen voor overtredingen ‘in het kader van overlast in de openbare ruimte’. Sluipverkeer is dus ‘overlast’. De adviseur vindt dat lastig: ‘in de dagelijkse praktijk wordt nog altijd gekozen voor de Wegenverkeerswet 1990 als middel van handhaving’. 

Opties om de weg als ‘Openbaar Groen’ of ‘Milieuzone’ te bestempelen halen het niet waardoor gekozen wordt voor optie 3: ‘een deel van de doorgaande route bestempelen tot voetgangersgebied’. Maar ook dit doet geen enkele gemeente in Nederland via de APV. ‘Mijn advies is om de stoute schoenen aan te trekken en optie 3 met de OVJ en de Burgemeester te verkennen.’ Het wordt eentonig maar opnieuw wordt duidelijk gemaakt dat het OM akkoord moet zijn.

In november 2020 geeft de adviseur commentaar op de nieuwe APV met daarin een bestuurlijke boete voor ‘het rijden in het voetgangersgebied‘. Die gebieden moeten aan de openbare ruimte worden onttrokken (zodat de Wegenverkeerswet daar niet geldt).

Het staat er echt: de Kerkstaat en De Haal worden voetgangersgebied (dus zoals de Gedempte Gracht in Zaandam). Je hoeft geen jurist te zijn om te zien dat zoiets geen stand zal houden voor de rechter. Het is gewoon een doorgaande weg. Hier wordt de APV onjuist ingezet. Maar op het gemeentehuis in Oostzaan slikken ze het voor zoete koek. De adviseur twijfelt zelf wel een beetje (‘In de literatuur is er nauwelijks tot niets te vinden’).

4. Overlast (en een andere kleur envelop)

Pas in maart 2022 is het dossier weer opgepakt. Dan is er afscheid genomen van het idee om Kerkstraat en De Haal voetgangersgebied te maken (er zijn geen stukken waarin uitgelegd wordt hoe dat komt). In de APV wordt een ‘overlast-artikel’ ingepast.

In mei 2021 is Marvin Polak burgemeester Meerhof opgevolgd, in mei 2022 krijgt Oostzaan een nieuw college met VVD-wethouders Rosemarijn Dral en Martin Wörsdörfer (financiën) en PvdA’er Eelco Taams. In 2024 volgt Stijn Nijssen Rosemarijn Dral op. Hij krijgt de portefeuille ‘mobiliteit’.

B&W keurt op 7 juni 2022 een plan goed waarin de bestuurlijke boete voor deze overlast staat. Het is wel een grote verandering maar er komt geen communicatie richting inwoners: ‘het enige wat daadwerkelijk verandert is de kleur van de envelop’. Een van de ambtenaren reageert: ‘dit volg ik niet’. 

5. ‘Besluit raakt kant noch wal’

Op 15 juni wordt er een dreun uitgedeeld aan de plannen door een ambtenaar: ‘Ik snap dit eerlijk gezegd niet zo goed; JZ [Juridische Zaken] Ruimte heeft dit collegevoorstel recentelijk in IBABS afgekeurd, omdat het besluit juridisch gezien kant noch wal raakt.’ (die ‘afkeuring’ is niet in de stukken te vinden)

De afdeling van de ambtenaar stelt dat het besluit ‘op een verkeerde juridische grondslag’ is gebaseerd en dat het instellen van een ‘inrijverbod en handhaving d.m.v. cameratoezicht en sanctionering via bestuurlijke boete’ op deze manier niet mogelijk is, ‘mijn advies is dan ook om het genomen aanwijzingsbesluit in te trekken’. 

Een week later, op 22 juni, gaat de Juridisch Adviseur Ruimte er nog eens dunnetjes overheen:

‘Zowel bij het doorzetten van het huidige aanwijzingsbesluit als bij het creëren van een nieuwe bepaling in de APV die ziet op het tegengaan van sluipverkeer zal in het CV en RV [college- en raadsvoorstel] onder ‘risico’s’ moeten worden benoemd dat we: 1. de eerste gemeente zijn die dit zo op deze manier willen regelen, en; 2. de kans bestaat dat we bij de rechter onderuit gaan met alle (financiële) gevolgen van dien.’

Dit advies wordt genegeerd. En de voorspelling komt uit: de gemeente gaat onderuit met een miljoenenschade.

Lees ook:

Door Piet Bakker op basis van documenten die De Orkaan via een Woo-verzoek heeft opgevraagd. Foto: De Orkaan.