Morgen (maandag) wordt in de raadszaal van Zaanstad gesproken over het cultuurcluster.
Architect Sjoerd Soeters stuurde afgelopen week een warm (want ondertekend met een kusje) doch dwingend pleidooi naar B&W en de gemeenteraad van Zaanstad.
Daarin verzocht hij ‘met klem’ het Cultuurcluster te laten bouwen.
De brief leverde veel commentaar op, ook via Facebook, maar wij beperken ons even tot de reacties onder het artikel.
Van voorstanders:
‘Blij dat destijds een gemeenteraad het lef had om eindelijk door te pakken, een ambitieus plan aannam en brak met dat krenterige verleden.’, ‘Soeters is een held!’, ‘De reactie van de heer Soeters is mij uit het hart gegrepen.’
En van tegenstanders:
‘Waar haalt de heer Soeters de hoge moed vandaan om zich in deze politieke discussie te mengen.’, ‘Het zijn niet zijn centen.’, ‘Zaanstad is van en voor de Zaankanters en niet van meneer Soeters die aan hoogmoedswaanzin lijkt te lijden!’
Hans Kuyper, raadslid van ROSA, reageerde ook alvast op de mede aan hem gerichte brief. Wij nemen zijn schrijven integraal over:
Beste Sjoerd,
Met alle waardering die ik heb voor het fantastische werk dat je de afgelopen jaren in Zaandam hebt verricht, moet ik toch bezwaar maken tegen deze oproep aan de raad en het college. Niet zozeer omdat die ongepast zou zijn (waren er maar meer artiesten die zich met de ontwikkeling van de stad bezighielden!), maar omdat hij een aantal onjuistheden bevat en ook nog eens ingaat tegen je eigen principes.
‘Dat is geruststellend omdat er geen enkele democratie bekend is waar 1/6 van de populatie bepaalt wat er gebeurt’, schrijf je over de uitkomst van het referendum. Dat is waar – maar zo zal het ook niet gaan. Maandagavond spreekt een meerderheid van de gemeenteraad, en daarmee een meerderheid van de bevolking van Zaanstad, zich uit tegen de bouw van een Cultuurcluster bij het station. Democratisch valt daar weinig op af te dingen lijkt me. Vooral ook omdat rekening zal worden gehouden met de wensen van een deel van de minderheid: er moet zo snel mogelijk een poppodium komen en de huisvesting van de andere instellingen wordt aangepakt.
‘Als er in 2003 een referendum was gehouden over het project, zou er waarschijnlijk zelfs een meerderheid tegen zijn geweest’, stel je. Ik denk dat je daar volkomen gelijk in hebt. Je vergeet alleen een belangrijk detail: over Inverdan ís nooit een referendum gehouden. En dat komt doordat het afdwingen van een referendum in Zaanstad een ongelooflijke zware klus is. Alleen ten diepste gemotiveerde mensen met een zeer lange adem en een olifantenhuid krijgen het voor elkaar. Petje af dus voor de Klutsers. Blijkbaar brandde in hen een niet te doven vuur dat onmogelijk alleen door negativiteit gevoed kan zijn, want dan houd je het simpelweg niet zo lang vol. De Klutsers streden niet tegen, maar vóór iets: spreiding, eigenheid, behoud van voorzieningen in de dorpen en wijken die het dna van onze stad zijn.
Nu Inverdan zijn voltooiing nadert, wachten jou nieuwe klussen. Het verbeteren van de Westzijde is al begonnen en Centrum-Oost gaat hopelijk snel op de schop. Maar wat zal er van de reuring in de Westzijde overblijven als Muziekschool en Bieb daar verdwijnen? Waarom de aantrekkingskracht van Centrum-Oost aantasten door Fluxus en de Fabriek daar weg te halen? Zulke plekken zijn juist een geschenk, het zijn de bakens voor nieuwe ontwikkeling. Hoe werd Amsterdam-Noord gerevitaliseerd? Met culturele voorzieningen die, bijvoorbeeld in het geval van Eye, juist uit de binnenstad werden weggehaald! Vreemd om dat in Zaanstad dan andersom te proberen. Door te pleiten voor de bouw van een Cultuurcluster maak je het jezelf moeilijk bij je verdere plannen elders in de stad.
‘In dat verband zal uw besluit over het Cultuurcluster niet alleen voor mij, maar voor velen die aan de toekomst van Zaanstad werken, een indicatie zijn van de te verwachten bestuurlijke continuïteit’, dreig je, en dat siert je niet. Ik begrijp dat het hinderlijk is als de bewoners van een stad andere ideeën hebben dan de supervisor. Maar uiteindelijk ligt de beslissing toch bij de gekozen raad. En die zal het project Inverdan keurig afmaken, met een mooi gebouw op de locatie Figaro zonder dat de exploitatie daarvan nog een halve eeuw als een molensteen om de nek van de gemeente zal hangen.
Vier jaar lang hadden de voorstanders van het Cultuurcluster een 22-17 meerderheid in de gemeenteraad. Desondanks kregen ze geen paal de grond in. Dat toont al aan hoe taai het verzet was, hoe groot de weerstand – en hoe weinig robuust de plannen. Op 21 maart is die weerstand gegroeid tot een 20-19 meerderheid van de tegenstanders. En ja, die meerderheid is broos en divers. Hij loopt van partijen die méér cultuur in de stad willen tot een partij die alles een linkse hobby vindt. Zoals ook de voorstanders niet allemaal dezelfde ideeën hebben over de toekomst van de kunst in Zaanstad. Maar uiteindelijk telt elke stem even zwaar.
Het bovenstaande overziend zul je misschien moeten toegeven dat de bouw van een Cultuurcluster voor de mensen aan de Zaan, dat volk van ‘eerst zien dan geloven’ zoals je terecht stelt, gewoon een stap te ver was. Niet passend bij de schaal van wat toch in wezen nog een plattelandsgemeente is. Niet afgestemd op de diepgevoelde behoefte van ‘alles in de buurt’ en te weinig in lijn met het streven naar een egalitaire samenleving, een streven dat nog altijd bestaat ondanks de teloorgang van de Rode Zaan en dat ons wezenlijk onderscheidt van Amsterdam.
Als het hardnekkig verzet van de Klutsers, de verkiezingsuitslag en het referendum iets hebben aangetoond, dan is het dat een Cultuurcluster in deze vorm en schaal gewoonweg in strijd is met de genius loci. En jou kennende, Sjoerd, zul je daar ongetwijfeld een nieuwe weg in kunnen vinden. Ik hoop daar in elk geval wel op en heb hoge verwachtingen van je nieuwe plannen.
Met hartelijke groet,
Hans Kuyper
Vrijdag is de Babel architectuurprijs uitgereikt. Er waren negen genomineerden. Alle ontwerpen betroffen bestaande gebouwen die een nieuwe bestemming hebben gekregen. De aanwezige architecten kregen veel lof toegezwaaid omdat ze kans hadden gezien om beeldbepalende vervallen panden weer toonbaar te maken en aan de eisen van deze tijd aan te passen. Zaanstad kan terecht trots zijn op de rijkdom aan oude en monumentale panden die hier nog staat. (ook al is er dan al veel wel gesloopt) Wellicht kan bijvoorbeeld de bibliotheek binnenkort ook gehuisvest worden in een gebouw dat anders aan de slopershamer ten prooi zou vallen.
Beste Sjoerd en Hans,
Al enige tijd volg ik de discussie over het wel of niet bouwen van het cultuurcluster. Jullie allebei reiken hele redelijke argumenten aan voor het wel en niet bouwen van het cultuurcluster. Echter ontbreekt hetgene waar het mijns inziens om gaat: de kans die het cultuurcluster biedt om de kwaliteit van het cultuuraanbod op een hoger niveau te brengen. Ik hou van deze stad met al zijn gebreken, maar bovenal van zijn karakter, van zijn lelijkheid en van zijn schoonheid.Het is een stad in ontwikkeling of je nou wilt of niet, de komende 20 jaar komen er ongeveer 40 tot 50 duizend nieuwe Zaankanters bij. Naast de huidige 155.000 inwoners moeten we die cultureel wat te bieden hebben willen we deze 200.000 inwoners binden aan Zaanstad. De cultuurcluster biedt deze (enorme) kans. Het gebouw is nu al (op papier) een icoon. Het geeft op een moderne innovatieve wijze uitdrukking aan het Zaanse dna. Het verwijst naar de toekomst en wordt met recht een cultuurhuis. Iedere instelling die gehuisvest gaat worden in het cultuurhuis kan zich individueel ontwikkelen tot een moderne culturele instelling die de toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien. Daarnaast zal de synergie tussen de instellingen tot efficientie in de bedrijfsvoering en exploitatie leiden. Per saldo dus goedkoper en nog belangrijker: de samenwerking leidt tot een breder en kwalitatief groter cultuuraanbod, bredere programmering, meer talentontwikkeling en een grotere participatie van de inwoner van Zaanstad aan cultuur. Ik kan niet wachten totdat de cultuurcluster er staat. Stel dat de gemeenteraad morgen toch besluit om de cultuurkluster niet te realiseren, wat is dan het scenario: Er zijn ongetwijfeld al miljoenen uitgegeven aan de planvoorbereiding. Met de NS zal afgerekend moeten worden.Die vele miljoenen ben je kwijt. Het gat bij het station zal nog jaren blijven bestaan. Miljoenen voor niets. Alle instellingen zullen voorlopig nog jaren moeten blijven zitten waar ze zitten. Grote onzekerheid over de toekomst voor de culturele instellingen. Vernieuwing en innovatie blijven uit. Frustatie alom binnen de cultuursector. Nadat het stof is neergedaald zal voorzichtig weer aan nieuwe plannen worden gewerkt. Dan gaat het feest weer opnieuw beginnen en opnieuw gaat er veel geld uitgegeven worden. Niemand weet op dit moment wat de exploitatiekosten van dit scenario zijn, wat de culturele meerwaarde van dit scenario is enz. We weten wel dat alles nog vele jaren zal blijven zoals het nu is en dat geen van de instellingen enig perspectief op verbetering/vernieuwing heeft. Dat is dan de keuze die morgenavond door de gemeenteraad gemaakt gaat worden. Dit is dus een anticultuur besluit. Ik stem al jaren op Rosa en ben voor cultuur. Ik hoop dat morgen één raadslid van Rosa (mag ook van een andere partij zijn) toch voor gaat stemmen. Dat moet toch kunnen en dan wordt mijn stem in ieder geval gehoord. Ik wens de raad morgen veel wijsheid.
Misschien dat ook het ontwerp van het clustergebouw ter sprake kan komen, want waarom is de vorm van dit gebouw welhaast een kubus en past de architectuur naadloos in de islamitische bouwstijl? Dat kan toch geen toeval zijn! Wie heeft de richtlijnen daartoe gegeven?