Op de foto een ‘Bekanntmachung / Bekendmaking’ op een bord aan de Provincialeweg, hoek Oranjestraat, in Zaandam. De foto werd gemaakt op 26 februari 1941, een dag nadat in delen van Nederland, waaronder de Zaanstreek, de Februaristaking was uitgebroken.

Opperbevelhebber van de Wehrmacht in Nederland, generaal Christiansen, beval iedereen het werk te hervatten, hij verbood vergaderingen en betogingen, en dreigde met de doodstraf voor mensen die tot staking ‘ophitsten’ of zelf staakten.

Het affiche staat in het nieuwste boek van Zaandammer Erik Schaap: Bekanntmachung/Bekendmaking. Het nazisme in affichevorm (1940-1945). Erik Schaap:

“Nederland werd tussen 1940 en 1945 volgeplakt met overheidsaffiches. De bezettingsmacht maakte zijn bedoelingen duidelijk met een niet aflatende stroom aanwijzingen, verordeningen en bekendmakingen. Tussen de regels kon de bevolking lezen hoe de oorlog verliep. In 1940 was er meestal nog sprake van zachte drang, maar gedurende de tweede oorlogshelft nam het aantal genadeloze bevelen snel toe. Honderden opeenvolgende nazistische muurbiljetten koppelden een mengeling van ge- en verboden aan straffen voor overtreders. Hoe ernstiger de tekst en zwaarder de sancties, hoe moeilijker het regime standhield.”

Het boek bevat een selectie van vijftig affiches die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Zaanstreek te zien waren. Behalve de Februaristaking (1941) kreeg deze streek ook te maken met de April-meistaking (1943) en de Spoorwegstaking (1944/’45). Zaandam was begin 1942 de eerste Nederlandse gemeente die ‘Judenrein’ werd gemaakt. In de socialistische Zaanstreek was veel weerstand tegen de bezetter terwijl het gewapend verzet bovengemiddeld veel (vermeende) collaborateurs liquideerde, met dodelijke represailles tot gevolg.

“Al deze en nog veel meer gebeurtenissen komen terug op de posters van het dictatoriale bewind. Ze zijn exemplarisch voor heel Nederland en geven de repressie weer die vijf jaar lang het dagelijks leven bepaalde. In de begeleidende tekst wordt, met de affiches als leidraad, het oorlogsverloop verteld.”

Bekanntmachung/Bekendmaking. Het nazisme in affichevorm (1940-1945) is verkrijgbaar via elke boekhandel. De prijs bedraagt €16,95.