Sinds 19 februari is Zaanstad 23 gemeentelijke monumenten rijker: arbeiderswoningen, houten huizen, een kerk, een Vermaning, een begraafplaats, kantoorvilla’s, fabrieken, scholen, een pastorie, een boerderij en een voormalige burgemeesterswoning.
De Orkaan fietst ze in deze weken allemaal langs, zet ze op de foto en op de kaart en plaatst de toelichting erbij over het hoe en waarom van de monumentale status. (En we vullen het aan voor zover dat mogelijk is.)
Begraafplaats van de Kogerkerk, Koog aan de Zaan
“De begraafplaats is van architectonisch belang vanwege haar relatie met het van rijkswege beschermde kerkgebouw en als voorbeeld van een dorpsbegraafplaats aangelegd in de 17e eeuw, uitgebreid in de 18e en heringedeeld in de 19e eeuw.
De verschijningsvorm kenmerkt zich in het bijzonder door de sobere (Doopsgezinde) grafcultuur van de Zaanstreek. Het bij dit complex behorende lijkenhuisje ondersteunt het ontwerp van de begraafplaats en stamt uit de vroege 20e eeuw.
De begraafplaats is van funerair-historisch belang als verwijzing naar de lokale ontstaansgeschiedenis van, voor een belangrijk deel doopsgezinde, geloofsbeleving van Koog aan de Zaan, in het bijzonder vanwege het feit dat dit de rustplaats is van belangrijke lokale en regionale ondernemers en industriëlen, burgemeesters, notabelen en arbeiders uit de vele fabrieken in de omgeving.
De begraafplaats, die bij de aanleg buiten het dorp en in den beginne buiten het eerste kerkgebouw geplaatst was, is van stedenbouwkundige waarde vanwege de historisch ruimtelijke positie die het inneemt in het gegroeide dorpscentrum van Koog aan de Zaan.
Van waarde is ook de structuur van de begraafplaats met een pad waarlangs aan beide zijden bomen (linden vanwege de betekenis), de omzoming met bomen en de invulling met gras waar de zerken in geplaatst zijn.
Wij maakten vorig jaar een filmpje van CDA-raadslid Bas Westerhof, hij spande zich in voor bescherming van de begraafplaats, een verstild stukje verleden ingeklemd tussen de A8, woningen en flats.
Westerhof bepleitte de monumentenstatus bij de raad, want voordat je het weet wordt ook dit stukje volgebouwd.
Op de site van de Historische Vereniging Koog Zaandijk is te vinden dat de begraafplaats uit 1645 dateert. Toen in 1686 de kerk werd gebouwd werd de oude bij de nieuwe begraafplaats van de kerk gevoegd. Na de bouw van de kerk kon er ook in de kerk worden begraven maar dat werd in het begin van de 19e eeuw verboden.
“De rijke families kochten familiegraven die heel dicht tegen de kerk aan lagen. De minder draagkrachtigen vonden hun laatste rustplaats aan de randen van de begraafplaats. Diegene die zichzelf van het leven hadden beroofd werden aan de noordkant, zonder aanduiding, begraven.”
Bekende families als Honig, Duyvis, Evert Smit en Stuurman liggen hier begraven. Ook het graf van orgelbouwer Dirk Andries Flentrop ligt vlak tegen de kerk aan. Zijn eerste orgel (dat zelfs door Albert Schweitzer werd bespeeld) was in deze kerk gebouwd.
Midden in het kerkhof ligt bijzondere familiegraf – van een hekwerk voorzien – van de familie Sweepe.
“De gemeente ontving na het overlijden van Hendrik Sweepe jr. een bedrag van fl. 5.000, – waarvan de rente gereserveerd moest worden voor het onderhoud van het graf van Hendrik, zijn vrouw Johanna Elisabeth Barlow en dochter Johanna Elisabeth Sweepe. Hij had ook vastgelegd dat de doodgraver die het graf onderhield elk jaar en douceurtje moest krijgen van minimaal fl. 10.”
Bekijk hier de hele lijst of zoek ze hieronder op de kaart.
