Jan Schoen, graficus en vormgever, was één van de mannen van het eerste Babel-uur. Hij bedacht de naam en maakte tot voor kort alle programmaboekjes, uitnodigingen, jaarberichten en ander grafisch werk.
Een kort gesprek met de geboren Westzaner (nu Zaandammer), aan wie het passeren van de pensioenleeftijd voorbij lijkt te gaan.
Schoen neemt afscheid van Babel. Op De Orkaan een preview van zijn afscheidsinterview voor Babel. Voor De Orkaan is Schoen namelijk ook de ontwerper van de papieren Orkaan, die halverwege de jaren tachtig met een knipoog naar De Typhoon het daglicht zag.
Oliebollen
“Nou staat in de krant dat de gemeente een oliebollenkraam de nek wil omdraaien. Omdat hij niet past in de uitstraling van de Gedempte Gracht. Zoiets is niet aan de gemeente, dat is het publiek domein, een zaak van de mensen. Het winkelend publiek bepaalt of een oliebollenkraam daar hoort of niet. Wat denken ze wel op het stadhuis?”
Het gesprek was nauwelijks begonnen en de rode draad tekent zich af. De gemeentelijke plannen met de Gedempte Gracht vormden vijftien jaar geleden de aanleiding voor een reeks debatten. De laatste ingreep van de gemeente – de paviljoens in het midden van het gebied – waren even ingrijpend als mislukt. In die periode ontstond Babel. Schoen:
“Aanvankelijk wilde een groep architecten het ter ziele gegane architectencafé nieuw leven inblazen. Uiteindelijk is dat ‘Babel, platform voor vormgeving en kwaliteit’ geworden. De ambities waren groot. Babel wilde een belangrijke rol in stedelijke ontwikkeling spelen, en daarbij vooral kritisch naar gemeentelijke plannen kijken. En ook laten zien wat de Zaanstreek op vormgevingsgebied te bieden had. Sommige ideeën zijn van de grond gekomen, maar veel ook niet. Daar kun je niemand de schuld van geven. Soms lopen de dingen anders dan gedacht”.
IKEA
Het weren van de oliebollenkraam, met argumenten dat zoiets niet in de winkelbeleving past, zegt Schoen genoeg over de besluitvorming bij de gemeente:
“De Gedempte Gracht woekert door en trekt Westzijde en Zuiddijk leeg, maar ook Wormerveer en Krommenie. Het cultuurcluster is uitkomst van een afspraak van gemeente met NS. Niet van wensen van inwoners.”
Dat goedlopende initiatieven uit de wijken worden gezogen staat voor Jan Schoen als een paal boven water:
“Met de komst van Ikea ontstaat op het Bruynzeel-terrein een nieuw winkelgebied, met aanzuigkracht van buiten en dat zou wel eens de bom onder het winkelgebied in het centrum kunnen zijn.”
Zaanse huisjes
Jan Schoen zag de entree van architect Sjoerd Soeters met zijn Zaanse huisjes met lede ogen aan:
“De maatvoering klopte soms niet en de plastic geveltjes op een betonnen doos geplakt is een gruwel voor mensen met historisch besef. Over smaak valt te twisten? Was dat maar zo. Voor Soeters en de gemeente was elke vorm van kritiek vloeken in de kerk. Soeters werd boos van elk bezwaar. Opmerkelijk. Ik vreesde toen al het ergste. Soeters werd al snel tot supervisor van de binnenstad gebombardeerd. Voor mij een brevet van onvermogen van het gemeentelijk apparaat. Met alle gevolgen van dien: de Gedempte Gracht is tot een decor van een Hollywood B-film verworden. De Zaanse nepgeveltjes duiken overal op, nu ook al achter het spoor. Waar stopt dit?”
Topsporthal KZ
Na vele jaren werd het tijd voor iets anders voor de graficus. Temeer daar Babel steeds minder aan vormgeving deed om zich in 2015 weer op architectuur te richten. Denk niet dat de Zaandamse vormgever zijn dagen met pruttelen doorbrengt. Hij stopt zijn energie in een ander project.
Als oud-korfballer van KZ is hij betrokken bij het topsportcentrum bij station Koog-Zaandijk. En nieuw concept, met een sporthal, een businessclub, een mbo-opleiding en een sportmedisch adviescentrum. Vernieuwend en innovatief, een project waar Schoen zelf ook weer energie van krijgt. Daarnaast speelt hij een bescheiden rol in Theatermijn, een plek waar jongeren, theatermakers en het onderwijs van elkaars kwaliteiten profiteren.
En Babel? “Ik wens Babel een lang en gezond leven, met veel mooie thema’s en programma’s.” (Babel heeft inmiddels een nieuwe website, met een nieuw logo.)
Tekst & foto’s Jan Schoen: Hans Bosma
Het was zo erg lelijk en identiteitloos geworden na de 2e wereldoorlog . Een ramp met grote gevolgen. Ben zo blij met de mooie Zaanse uitstraling de laatste decennia. Zo jammer van het gemopper ook van de deskundigen.
Ik ben nu 66 jaar Zaandammer en voelde me hier erg thuis. Dat komt ook door het aangepast en modern en duurzaam voortborduren wat mijn en onze voorouders hebben ingezet.
Ik wil graag een bevestiging en een datum (van herbouw havenkantoor). Verder ben ik beslist geen drammer :-) enkel een klein beetje maar.
Als we het dan toch hebben over de Zaanse cultuur, geschiedenis en architectuur, waar en wanneer gaan we dat prachtige havenkantoor herbouwen?
Als boegbeeld in de strijd tegen de GROENE SCHIMMEL !
Weer zo'n kansloze zure zult over ons centrum. Gedane zaken nemen geen keer. Feit is dat er meer mensen komen, nieuwe zaken openen en er een stijl is neergezet. Over smaak kun je twisten, maar niet zo lang en zuur. Het centrum heeft een eigen smoel gekregen en van mij mag je dat doortrekken want er is weer leven op de gracht. Nu nog op de westzijde en peperstraat. Of willen we de leegstand van de schoenendozen terug? Meer plastic moet!
Nee, Dirk niet zuur en ook geen leegstand, maar als het aan Soeters ligt sloopt hij de RABO toren terwijl dat het enige gebouw in Nederland is met die prachtige geschuurde aluminium platen. Een beetje architect zou zich schamen om die wens uit te spreken. Als je je een beetje verdiept in de gang van zaken dan zie je, zoals eerder gezegd, dat als er al andere architecten een opdrachtje krijgen ze allen in hetzelfde stramien van plastic zgn. Zaanstad Groen denken.
Iemand die denkt dat dat uit hen zelf komt is wel heel erg naïef! Soeters heeft met zijn marketingconcept zijn tijd gehad en wordt het nu tijd dat andere architecten de verbinding gaan ontwikkelen tussen Dam, Peperstraat en Westzijde.
Persoonlijk ben ik niet kapot van de RABO-kolos, maar als het een uniek gebouw is, vooruit dan maar. Ik ben geen Soeters-adept en wat er blijkbaar is gedicteerd over uitstallingen en kramen op de gracht gaat mij veel te ver. Een 'schone' (lees leefbare) gracht zonder teveel reclameborden op straat is goed, maar om oliebollenkramen en tijdelijke stalletjes voor zaken te verbieden gaat veel te ver. Dat brengt gezellige reuring en het is maar tijdelijk. De rode Churros kar is dan weer een voorbeeld van hoe je het niet moet doen. Detoneert en is te dominant aanwezig. Soeters zal bij de gemeente ongetwijfeld op een voetstuk staan en een beetje is dat ook wel terecht. Van kansloze Oostblok uitstraling heeft deze man van ons stadshart een eyecatcher gemaakt waar ik dacht 20% meer bezoekers op afkomt. Nu nog een versmarkt in het Rozenhof dat verpietert. Een mooie Westzijde die aansluit op de Gracht. Dat mag van mij ook nep-Zaans zijn. Wil je echte Zaanse cultuur zien? Ga dan naar Zaandijk, Westzaan en Haaldersbroek. Bezoekers met een beetje cultureel besef snappen heus wel dat de plastic Zaanse gevels geen flintertje Zaanse historie bevatten. Wat ik erger vind is dat op het Centraal Station de Intell gevel als onderdeel van Amsterdam wordt gepromoot. Levensgroot op een poster. Nog even en Zaandam bestaat niet meer maar is het omgedoopt tot Amsterzaanstreek.
Gelukkig zijn er meer mensen die de binnenstad een beter uiterlijk gunnen. Disney aan de Zaan. Ik twijfel nog of het op het pretpark lijkt of op een film decor. Nepgevels, een nepgracht. Alle authenticiteit is verdwenen. Creatie van veel blablabla. Jammer !
Die authenticiteit heeft ons als stad op jaren achterstand gezet. Ook jammer!
En ik ben tegen de Kultuurklutser. Pfffffff, wat een inhoudelijke warhoofden zeg, vooral kijken op de website. Dan laat je het stemmen wel!
De ontwerpers van de weergaloze Foodhal in Rotterdam mogen ook hier hun superieure gang gaan. Prima!
En geef de zuurpruimen van de Klutser maar de Vinkenstraat!
Soeters is de Marijke Helwegen onder de architecten. Hij is als die actrice die bij hoog en bij laag bleef volhouden dat haar spectaculair toegenomen voorgevel puur natuur was en dat zo vaak herhaalde dat ze het zelf wel moest geloven.Het is treurig dat uit de reacties blijkt dat we Inverdan nog mooi vinden ook, omdat we het ervaren als een verbetering ten opzichte van wat we hadden. Als die droevige waarheid de waardering is voor het werk van een architect dan past hier een welgemeend medelijden met Soeters.
Ik had nog nooit van Babel (of de Orkaan) gehoord, interessant. Ik woon nu 8 jaar in de Zaanstreek, ik geloof niet dat ik (in dit tempo) hier ooit inburger... begrijp niets van de obsessie met het verleden en de Disney-achtige vormen die dat hier heeft aangenomen. Is ruimtelijke ordening ook in het beleid van de gemeente opgenomen hier of doet iemand dat er zo'n beetje bij? Als ik het optel heb ik inmiddels al meerdere dagen wachtend voor spoorwegovergangen doorgebracht. Om maar een ergernis te noemen. De lelijkheid van Zaandam wil maar niet wennen, nu is de Vincent Van Goghweg weer geheel boomloos geworden, groen lijkt vogelvrij hier. En dat cultuurcluster: de cultuur is toch afgelopen jaren zo'n beetje wegbezuinigd, en de NS heeft de Primark toch al? Ze kunnen de forenzen nu al niet fatsoenlijk vervoeren. Maar ik ga afdwalen.
Oh, oh, wat een drukte om twee plastic gevels op de Gracht. Er zijn meer gevels, zoals C&A, die dat niet zijn. En ze zijn ook niet allemaal groen. Variatie voldoende. Zolang er lelijke of verwaarloosde gevels achter dat plastic zitten is het alleen maar een verbetering.
Ik ben het geheel met Jan Schoen eens en zeker ook met de reactie rond de betrokkenheid van Dhr. Soeters. Natuurlijk is de gedempte gracht opgeknapt door het graven van de gracht en het opknappen van de gevels maar er moet ook een eind komen aan een ontwikkeling die leidt tot een soort Zaanse Inverdan Schans en de betrokkenheid van Dhr. Soeters daarbij! Ik noem Soeters bewust geen architect omdat Inverdan niet leunt op een architectonisch concept maar op een
marketing concept. En marketing concepten hebben slechts tijdelijk invloed op klantbewegingen. Geef andere en bij voorkeur Zaanse architecten, die nu de kruimels door Soeters toegeworpen krijgen, opdracht om de Vinkenstraat, de Peperstraat, de Westzijde inhoudelijk en verkeersluw te verbinden met De Dam en de Klauwershoek zodat er aldaar een mogelijkheid ontstaat voor een gespreide vestiging van cultuur met De Flux, De Fabriek en het Zaantheater en de bijbehorende horeca. Door deze ontwikkeling wordt een geldverslindend Cultuurcluster project waarvoor nu alweer budgetoverschrijding dreigt volledig overbodig. De organisatie van het referendum zal blijft zich samen met de oppositie actief verzetten tegen verspilling van belastinggeld en zal na aanmelding van het referendum begin 2016 de benodigde handtekeningen verzamelen. ONDERSTEUN HET REFERENDUM OP : WWW.KULTUURKLUTSER.NL
IUM & KWALI...
Ik kan er niet genoeg op hameren!
Over smaak valt te twisten, maar ik vind het centrum echt leuk geworden. Lekker speels ook, waardoor zelfs de kinderen er nu graag komen. Er zijn zoveel leuke dingen bijgekomen, dat naar de stad gaan een belevenis voor ze is geworden. Ze rennen trappetjes op en af, brugjes over, bewonderen de geveltjes en aan het eind is er ook nog een speelplek in het water. Hema heeft een heel nieuw restaurant met betaalbare hapjes, er is een prachtige bioscoop gekomen. Ik ben blij dat de stad zoveel mooier en zoveel levendiger is geworden. Dan maar plastic geveltjes, de toeristen vinden het geweldig. Dankzij de nieuwe groene gevels vallen nu ook andere mooie gebouwen meer op, zoals de vele trapgeveltjes. Tja, ook de lelijkere gebouwen die nog over zijn ;-) Komt vast goed.
En alsof het allemaal al niet al triest genoeg is, verhuisd uitgerekend Babel straks naar een pand met de grootste nepgevel van allemaal(letterlijk een gat, en dat voor 30 miljoen) het te bouwen cultuurcluster De Zaanse Huiskamer.
Los van de functie (en noodzaak) van het cultuurcluster vind ik het ontwerp nou net wel wat meer geslaagd dan de gemiddelde gevelreplica.
Ik ben ook erg blij met het Soeters plastic in nieuw Zaanse stijl. Ja ik had ook liever hout gezien maar ik snap dat dat veel onderhoud en kosten met zich meebrengt en dat je dan voor plastic kiest.
Verder ben ik niet blij met die rode, churros kar. Een mooie oude oliebollenkraam lijkt me leuk, een lelijke witte oliebollenkar weer minder. Maar het schijnt dat de gemeente niet een vergunning kan weigeren op uiterlijk. Dus ik vind dat de gemeente een goede beslissing heeft genomen met de weigering van de bakpaleizen voor de V&D.
Ik vind het wel jammer dat het kleine ijskarretje van Goemans vanwege dit besluit weg is, dat vond ik leuk (ook Soeters plastic). Ik vind het ook leuk als Buter en Goemans oliebollen bakken buiten, moet kunnen.
Nu nog de promo dames en heren van Oxio, Telegraaf en Hellofresh weg, dan is het helemaal top. Kunnen we die niet naast de nieuwe standplaats van de oliebollenkraam neerzetten?
Feit is dat er nu meer winkelend publiek is. Volgens mij komt dit ook door hoe de gracht er nu uitziet. De meeste Zaankanters waren eerst fel tegen Inverdan, maar nu vinden ze het wel leuk. Hopelijk wordt de Westzijde snel opgeknapt. Dan is het leuk als naar de stijlen van de panden die er al staan gekeken wordt. Kijk eens naar boven, hele mooie pandstijlen, zou leuk zijn als de uitbouwen gesloopt worden en panden weer in de oorspronkelijke staat terecht komen.
Ja Pieter, maar ook ik ben blij dat het niet meer zo is dan zo'n ...pakweg 10.000 jaar terug. Is inderdaad een vooruitgang vergeleken met die taid. Alleen drijft men het te ver door nu.
Poepoe wat een Zaans gedoe weer. Ik ben erg gelukkig met het nieuwe centrum. Alles beter dan de jaren 60 Oostblok uitstraling die het daarvoor had. Ik heb nog nooit zoveel buitenlanders op de gracht en in de horeca gezien. De stad leeft en is geen dorre woestenij meer. Ik doe dan ook niet mee aan het doemdenken. Iedere plasticgevel is mij welkom. Zolang die maar groen is!
Het lijkt architecten (ook buiten het centrum) aan originaliteit te ontbreken, ook in Zaanse nieuwbouw. De klassieke gevels worden maar al te vaak als stijlmiddel ingezet. Veel mooier en effectiever zou zijn om stijlkenmerken te gebruiken en dit op een vernieuwende (en subtiele!) manier toe te passen.
Helemaal mee eens, maar wordt een geraffineerder architectuur toegestaan binnen het Zaans regime?
Helemaal eens met Jan Schoen. Het is een totale verkrachting van het echte Zaanse. Maak dan iets wat niets met de Zaanse cultuur te maken heeft, maar niet deze nepgevels.
Het centrum is opgeknapt tov voorheen, maar drijft veel te ver door. De gevels hebben niets met de inhoud te maken. Als ik zie hoe het Taft pand is geworden en hoe het ooit was, had het van mij terug gemogen naar de oude gevel. Paste veel beter bij het pand ernaast.
Dat vind ik ook Eelco. Het centrum is inderdaad opgeknapt. De gedempte gracht vond ikzelf onnodig maar ook dat vind ik best...mooi. En men drijft het allemaal te ver door.
Ik ben het helemaal eens met Jan Schoen!!! Met eigen gedachten maak je je vaak niet populair, dit heb ik bij mijn toenmalige politieke partij ook gemerkt. Je moet en zal het centrum geweldig vinden en zo niet ben je een vervelende dwarsligger Gelukkig zijn er nog vele andere mensen welke net zo over die plastic kitsch in Zaandam denken.
Potdorie, loop al 2 jaar te zaniken dat ik het gedempte gracht gebied een Zaans Disneyworld vind geworden. Én dat ik Soeters en zijn rol verdacht vind. Verdacht in de strekking van dat deze man op een voetstuk gezet is, of zichzelf gezet heeft (daar was ik niet over uit). Ik denk dat de heer Schoen veel bijval kan verwachten. En deze man kan het nog onderbouwen met architectonische waarheden, terwijl ik het op gevoel van grote afstand maar kon bekijken.