Hoe vaker ik naar mijn geboorteplaats terugkeer, des te meer raak ik onder de indruk van de culturele initiatieven die er zijn ontstaan.

De Orkaan zelf en zijn (m/v red.) kunstrubriek vind ik daar goede voorbeelden van, maar er zijn er veel meer: ik denk aan de talrijke boeken die Zaankanters over hun streek schreven, ik ben enthousiast over het eerherstel van Dirk Witte, ik ga graag naar de literaire salons en heb veel lof voor kleinschalige concerten.

Kunstschilder Peter de Rijcke liet zich door de Zaan inspireren en trad in de voetsporen van Claude de Monet. Hij laat in zijn oeuvre een prachtig portret van Zaandam na. Het Parool vermeldde vorige week nog meer goed nieuws: het Amsterdamse kunstcentrum komt (evenals het Zaanse) naar het Hembrugterrein.

Zaanse kernen
Je zou al deze initiatieven kunnen beschouwen als een parelsnoer langs de Zaan, maar de schoonheid van de Zaanse kernen zit vooral vanbinnen, in de hoofden en harten van creatieve inwoners die veel met hun stad of dorp ophebben. Ik vind het opvallend, dat mijn waarneming ook opgaat voor andere werksteden, die in de slagschaduw van illustere (hoofd)steden zijn ontstaan.

Middelburg is beroemd om zijn monumentale maar wat nuffige schoonheid, maar havenstad Vlissingen kreeg bekendheid met straattoneel, Film by the sea en Blöf.  Haarlem is de chique residentie van het Frans Hals – en het Teylers museum. Vissershaven IJmuiden maakte de blits met Hauser Orkater, shantyfestifals en een jaarlijkse sloepenrace. De Haarlemse lieddichter Lennaert Nijgh kwam er graag. Door de realisatie van een goed bereikbaar theater (ontwerp Sjoerd Soeters), profiteerde Diemen van zijn gunstige ligging in de schoot van Amsterdam

Ik denk dat Zaanstad zich, nog meer dan nu het geval is, kan profileren als broedplaats voor alternatieve, moderne kunst, want die is er boven het Noordzeekanaal nog niet. Geef creatieve inwoners en nieuwkomers de ruimte en wees niet bang voor een beetje drukte op plaatsen die het bekijken waard zijn. Het is een zegen, dat de Zaanstreek publiek vanuit Amsterdam en ver daarbuiten trekt om de nu nog wat latente kwaliteiten van dit historische gebied zichtbaar maken.

De spirit is er al, nu de besluitvorming nog. Stopt de trein straks weer bij het Hembrugstation? Je weet het maar nooit, met al die creativiteit.