Wat hebben Zaanstad en Paterswolde gemeen, en waarin verschillen de gemeenten? Beide steden bevinden zich binnen het Nederlands grensgebied, delen dezelfde Grondwet, gemeentewet en strafrecht; en toch zijn ze verschillend.

Daar liggen de inwoners van beide gemeenten niet van wakker van. Toch bepalen een crisisteam en een kleine groep burgemeesters van bovenaf wat wijs is voor alle gemeenten.

Door Anneke van Dok

Als er al een poging wordt gedaan om eigen oplossingen te bedenken, of een kritische kanttekening te maken (Femke Halsema), dan wordt de stoute burgervader of -moeder snel tot de orde geroepen. Sommige Schriftgeleerden spreken van willekeur, wanneer de regels op de eigen plaatselijke situatie worden toegesneden. Onzin, want niemand is op twee plaatsen tegelijk. Bovendien komen de verschillen vaak voort uit democratische keuzen.

De burgemeesters hebben bevoegdheden die niet in strijd zijn met de Grondwet. Zij staan in nauw contact met de middenstand, het verenigingsleven en de kerkelijke gemeenten. Bovendien kennen ze de mores van de eigen bevolking goed.

Ik vind eigenlijk maar één regel toepasbaar voor heel Nederland: die van de afgesproken afstand tussen mensen. En daar houdt iedereen zich zo goed aan, dat onze premier, die de status van Vadertje Staat heeft bereikt, ons daarmee complimenteert. Vorige week maakte ik weer een staaltje van regelzucht mee. Tijdens een fietstocht, kochten Paul en ik, aangemoedigd door het advies de middenstand te steunen, twee porties kibbeling bij een viswinkel. Vlak voor de gevel stonden banken. We mochten daar, moe als we waren van, op gaan zitten, maar de kibbeling mochten we er niet opeten. Toen ik vroeg, waar dat wel mocht, kreeg ik als antwoord: ‘Liefst een eindje uit de buurt, anders krijgen wij een boete.’

Dus verhuisden we met onze visbakjes naar een muurtje.

Ik dacht meteen aan grote pleinen, die nu nog als parkeerplaats fungeren, zoals De Burcht in Zaandam. Daar kan veel plaatsvinden met eenvoudige, maar strikte regels en in Paterswolde zijn er weer andere dingen mogelijk, waardoor de burgers niet in hun grondrechten worden geschaad. De burgemeesters zijn weliswaar niet door de gemeenteraad benoemd, maar wel uitgekozen en voorgedragen. Bovendien houden de burgervaders en -moeders zich aan democratische beginselen. In de meeste zaken heeft de gemeenteraad immers het laatste woord. En niet een elite van burgemeesters uit grote steden. Zo kunnen er in Wormer en Oostzaan ook andere regels gelden dan in Zaandam. Dat vergt vertrouwen in de burgemeesters van dorpen en kleinere steden.

Het weerwoord tegen dit pleidooi hoor ik vaak: namelijk dat de regels plaatselijk mogen worden geïnterpreteerd. Maar als dat gebeurt, komt er al gauw een opgeheven vingertje uit Den Haag.

Kijk bij Boek-dok.nl. voor de boeken van (o.a.) Anneke en Martin Rep.