Toen De Orkaan zijn lezers opriep om met een liefdesbrief aandacht te schenken aan Valentijnsdag, wandelde ik door Berlijn. Ik zag er te veel daklozen: in tentjes onder de hoge trambanen en in parken, of zittend in portieken. Het viel mij op, dat het opvallend vaak ouderen waren en veelal ook vrouwen. 

Door Anneke van Dok

Ik gaf een dame van mijn leeftijd, die aan een oog blind was, wat geld en ik vroeg haar hoe het met haar ging. Ik vond dat zelf eigenlijk een vreemde vraag, omdat het duidelijk was dat ze er niet best aan toe was. Toch legde ze haar hand op mijn arm en ze zei het fijn te vinden dat ik aandacht aan haar schonk.

Deze ontmoeting bracht me op het idee om mijn Valentijnbrief vandaag aan haar te richten en aan alle anderen die geen dak boven hun hoofd hebben.

Iemand vertelde me ooit dat het op straat leven niet eens het ergste was. Ook de blikken van nieuwsgierige voorbijgangers waren nog wel te verdragen. Het niet meer gezien worden, dat was de ultieme straf. Alsof je doorzichtig was geworden, of even onmenselijk als een obstakel op het trottoir.

In 2019 vroegen de SP en Groen Links om een nader onderzoek naar het aantal daklozen en hun huisvestingssituatie in Zaanstad. Toen werd hun aantal geschat op zo’n veertig personen, maar tegenwoordig is er geen exact cijfer bekend.* Wel is er een tendens naar toename merkbaar. Nieuwe huisvesting in Wormerveer en uitbreiding van de bestaande voorziening in Zaandam zijn in ieder geval al gepland. 

In Berlijn (met drie miljoen inwoners) werd vier jaar geleden een telling gehouden. 3.700 vrijwilligers kamden de wijken af en turfden de daklozen. Het bleef niet bij cijfers alleen, er werden ook interviews afgenomen over hun omstandigheden. Dit om de hulpverlening te verbeteren. De telling kwam uit op 10.000, maar ook dit cijfer was niet exact, omdat daklozen zich vaak verplaatsten. De telactie werd overigens niet door iedereen op prijs gesteld. ‘Dieren tel je, mensen niet.’

Toch leverden de enquêtes een schat aan informatie op. 

Ik heb in Zaanstad nooit een oude vrouw ontmoet die, zittend op een slaapzak haar hand op hield. In Nederland hebben we, de hemel zij dank, nog steeds AOW: geen vetpot, maar wel een unieke voorziening. 

Eigenlijk is 10 oktober de officiële Wereld daklozen dag, maar ik vind Valentijnsdag een mooi moment om aandacht en een beetje liefde te vragen voor hen, die op straat moeten leven. Doe wat munten in je jaszak en wend je blik niet af van de man of vrouw die je een krant aanbiedt.

* Zaanstad weet wel wie er bij het Leger des Heils worden opgevangen en wie zich daar gemeld heeft maar (nog) geen plek heeft. “Maar daarnaast zijn er ook dak- en thuislozen die zich niet melden en laten registeren. Zij slapen bijvoorbeeld in parken of in bootjes. Er zijn ook (veelal) economische daklozen die van bank tot bank trekken bij vrienden en familie maar die geen eigen woonplek hebben.” Er zijn 14 opvangplekken aan de Wandelweg in Wormerveer. Zaanerf (Westzijde) heeft 12 plekken voor kortdurende opname en 17 voor reguliere opvang (29 mensen totaal). In de Boschjesstraat (Koog a/d Zaan) wonen 14 jong volwassen daklozen. Verder heeft de gemeente nog 6 zogenaamde overbrugggingswoningen, met name bedoeld voor gezinnen die dreigen dakloos te worden. Daar verblijven op dit moment 7 gezinnen. 15 dak- en thuislozen hebben zich gemeld en geregistreerd als dakloze maar daar is geen opvang voor. Dat zijn alle mensen die de gemeente/Leger des Heils in beeld hebben. De gemeente heeft de indruk dat (dat is ook het landelijke beeld) dat het totaal aantal dak- en thuislozen toeneemt.

Door Anneke van Dok. Foto: Google Streetview.