Ooit was het takenpakket van het Zaanse gemeentebestuur zo omvangrijk dat je rustig kon spreken van een bestuurlijke duizendpoot.

Ik herinner me nog uit de tijd dat ik bij de Typhoon werkte, dat Wim Swart er een volle weektaak aan had om al die activiteiten te volgen en te verslaan.

Door Anneke van Dok

Ik noem de voornaamste taken en beleidsvelden, die oorspronkelijk bij het gemeentebestuur thuishoorden en later zijn geprivatiseerd. Mijn opsomming is vast niet volledig:

Een gemeentelijk ziekenhuis en een algemeen verpleeghuis, een gemeentelijk woningbedrijf, een gasbedrijf, een abattoir, het openbaar onderwijs, de politie, de rampbestrijding (geregionaliseerd), een vorm van algemeen maatschappelijk werk, woonwagenkampen, afvalverwerking, het onderhoud van sportvelden en een geneeskundige dienst. De gemeente Zaandam had ook nog een eigen onderwijsinspectie en een gemeentelijke architect.

De verantwoordelijkheid voor al deze, voor de burger essentiële taken werden in de loop der jaren toevertrouwd aan gemeenschappelijke regelingen, particuliere bedrijven en stichtingen, en verdwenen uit het zicht van de democratie.

Maar als zich grote problemen voordoen, nemen de burgers geen genoegen met een afstandelijke overheid. Dan wordt de wethouder, de burgemeester of zelfs de minister op het matje geroepen en een onhandige of te verstandelijke houding, kan hem of haar de kop kosten. We hebben dat recent nog gemerkt bij het faillissement van het Slotervaartziekenhuis en het IJsselmeerziekenhuis. Niet de besturen van beide ziekenhuizen lagen onder vuur of verschenen strijdlustig voor de camera, maar de minister, alsmede de burgemeester van Lelystad. Op een bijeenkomst over de toekomst van het Slotervaartziekenhuis kreeg een inspreker een luid applaus toen hij Femke Halsema, de burgemeester van Amsterdam, opriep als een tijgerin te vechten voor het behoud van haar ziekenhuis.

Het zou onzin zijn om alle taken terug te brengen bij het gemeentebestuur, maar de huidige situatie werpt wel de vraag op, of er veel winst is behaald met de privatisering. In financieel opzicht? Alleen als de verzelfstandiging een succes bleek, en dat was lang niet altijd het geval.

De vele schandalen in, voor het publiek, essentiële sectoren maakt mijn stelling, dat het anders moet, nog navranter. Bovendien wordt de efficiencywinst weer tenietgedaan door allerlei protocollen en controlemechanismen. Die worden bij bosjes gecreëerd om toch nog overheidsinvloed te kunnen uitvoeren, en veroorzaken veel bureaucratie, ergernis en onnodige kosten. Ik betreur het nog steeds dat het openbaar onderwijs nagenoeg geheel uit het takenpakket van het gemeentebestuur is verdwenen. Onderwijs vergt evenals volkshuisvesting een lange termijnvisie en een inbedding in het algehele beleid van een gemeente.

Afbeelding: gemeentelijk ziekenhuis Wormerveer