‘Een paar jaar geleden zag ik mijn eerste eerste steen en daarna zag ik ze overal.’

De geschiedenis ligt op straat. Eerste stenen zijn hier een goed voorbeeld van. Archiefmedewerker Aimée Klerk heeft in Zaanstad al vele eerste stenen gespot en gefotografeerd. Zij selecteerde 23 stenen met een bijzonder verhaal.

Vanaf vandaag zijn deze te bekijken in de hal van het Stadhuis. 

Aimee schreef een column over haar liefde voor de eerste steen.

De eerste steen

Op een dag was het huis half afgebroken en slonk vervolgens met de dag. De voordeur en eerste steen bleven tot het laatst fier overeind. Dan rest er een grote berg losse stenen. Beter laat dan nooit, ik stap weer af en doe mijn verzoek aan de slopers. Even later fiets ik weg met drie brokstukken eerste steen in mijn fietstassen, het gewicht mooi verdeeld, voor nu mijn trofee, maar gered voor de nazaten Simonsz.

Je vraagt je wellicht af hoe ik in deze situatie terecht kwam. Enkele weken eerder stonden er bouwhekken rond het vrijstaande directeurshuis aan de Provincialeweg. Al mijn hele leven woon ik in dezelfde gemeente en hier ben ik ontelbare keren langs gereden. De loodsen die bij het huis stonden zijn al lang gesloopt. Het braakliggende terrein eromheen belooft een woonwijk te worden, de plannen zijn steeds uitgesteld.

Maar nu stonden er bouwhekken en begreep ik dat ook dit statige huis moet verdwijnen. Nog geen jaar geleden fietste ik hier ook en werd mijn aandacht getrokken door een zwarte rechthoek in de muur naast de voordeur. Al die keren dat ik hier langs kwam, nooit eerder gezien! Voor het eerst stapte ik af en las ik de details op die rechthoekige steen:

“De eerste steen werd gelegd op 18 juli 1939 door Willem Simonsz.”

Er gaan geen hordes mensen op de rem staan als ze langs zo’n eerste steen rijden, waarschijnlijk ben ik de enige, maar mij fascineren ze. Een paar jaar geleden zag ik mijn eerste eerste steen en daarna zag ik ze overal. Een ander heeft dat met bomen, katten in het raam of het lettertype van gevelreclame. Je denkt je stad te kennen, alles wel gezien te hebben – mooi niet.

Ik werk bij het Gemeentearchief Zaanstad en ben daar omringd door grote en kleine verhalen in woord en beeld. Zo’n eerste steen is een klein verhaal op straat. Wie was die Willem Simonsz? Hij stond hier, op dezelfde plek als ik stond. En het jaartal 1939: oorlogstijd, een nieuwbouwhuis. Een andere tijd en andere omgeving, maar hetzelfde huis.

In de bronnen van het archief ging ik op zoek: het huis was van de familie en houthandel Simonsz. Willem was 9 jaar toen hij de eerste steen legde en kocht later een tweede voornaam bij.
Simonsz, waar kende ik die naam van? Ik belde een schoolvriendin, ik appte mijn zusje en inderdaad: mijn zusje is bevriend met een Simonsz en zij reageerde enthousiast, voor haar is dit een groot verhaal, haar familiegeschiedenis.

De brokstukken uit mijn fietstas geef ik graag terug aan de familie Simonsz, maar ze moeten er nog even op wachten. Voorlopig maken ze onderdeel uit van een tentoonstelling in het stadhuis. De eerste steen is de laatste steen die overbleef van het huis. Het komt er misschien nooit van dat ik zelf een eerste steen leg, maar als ik één van de brokstukken in de vitrine leg, weet ik toch een beetje hoe het voelt.

De tentoonstelling ‘Eerste stenen’ in de publiekshal van het stadhuis van Zaanstad, te bezichtigen tot en met 23 juni 2023.