Leerlingen van basisschool Et Buut legden vanmorgen bloemen bij het monument dat hangt in de hal van één van de gebouwen van de voormalige fabriek Maison d’Essence van Polak & Schwarz.

Op de plaquette in de hal van het gebouw aan het Irene Vorrinkplein staan de namen van 22 medewerkers van de fabriek, waaronder vier gepensioneerden en vier familieleden van de oprichters. Zij zijn in Duitse concentratiekampen vermoord of omgekomen door uitputting.

Et Buut heeft dit monument ‘geadopteerd’, wat wil zeggen dat zij elk jaar voor de bloemen zorgen. Ook waren er dit jaar kinderen die gedichten voorlazen.

De leerlingen van groep 7 en 8 werden toegesproken door Henk Bouman. Diens vader was in de oorlog personeelschef bij Polak & Schwarz en heeft een dagboek over die tijd bijgehouden. Ook Henk Bouwmans echtgenote Lida komt uit een gezin waarvan de leden bij Maison d’Essence werkten.

Het bedrijf kent een bewogen oorlogsgeschiedenis. Maison Essence krijgt in de oorlog snel te maken met de beperkende maatregelen van het naziregime. In de opmaat naar het vernietigingsproces begint de ‘arisering’ van bedrijven. Joodse eigenaren worden gedwongen hun bedrijven af te staan, Joodse werknemers worden ontslagen. Vooruitlopend op dit proces stelt de familie Schwarz een niet-Joodse directeur aan: Cook Brummer. Hij loodst het bedrijf door de oorlog en weet talrijke medewerkers uit handen van de Duitsers te redden.

Jenever
Brummer was een van de initiatiefnemers van een noodorganisatie die in de hongerwinter de ergste noden van de bevolking probeerde te verlichten. De noodorganisatie zorgde er o.a. voor dat vanuit het noorden van het land aardappels ingevoerd werden en dat er bij Polak & Schwarz een hulppost ingericht werd.

Brummers schuilnaam in het Zaanse verzet was Alcohol KP. Polak & Schwarz beschikte vanwege de fabricage van haar producten over alcohol waarmee Duitsers konden worden omgekocht. Zo ook bij een razzia op de Burcht in Zaandam op 6 februari 1945. Commandant van de SD Willy Lages dreigde 200 man dood te schieten. Bij het overleg op het stadhuis laat Brummer brood, kaas en jenever aanrukken en weet hierdoor op die dag een bloedbad te voorkomen.

In Dagblad Zaanstreek vandaag een uitgebreid verhaal over Brummer en Polak & Schwarz. TV-programma EenVandaag zond maandagavond 4 mei (18:15) een verslag uit over Brummer.

Yad Vashem
Monumenten Spreken heeft de Israëlische Organisatie Yad Vashem gevraagd een dossier te openen voor Cook Brummer. Yad Vashem reikt de onderscheiding “Rechtvaardige onder de Volkeren” uit aan niet-Joden die tijdens de oorlog Joodse mensen hebben geholpen bij de ontsnapping aan hun lot. De betreffende Joodse getuigen dienen te verklaren dat zij de Holocaust hebben overleefd dankzij deze niet-Joodse redder. Hun verklaringen dienen te worden geverifieerd aan de hand van originele documenten.

Hieronder de film die Monumenten Spreken maakte over de Polak en Schwarz, ook de rol van Cook Brummer wordt hierin belicht. Onderzoekster Marjo Post van Monumenten Spreken leverde informatie aan de redactie van EenVandaag en werd geïnterviewd door Dagblad Zaanstreek.

Foto’s: Marjo Post en Geke van de Kamp.