Gisteren zijn in Zaandam elf Struikelstenen onthuld, vandaag komen daar vijfentwintig stenen bij. In de stenen staan de namen gebeiteld van Zaanse Joden die de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog niet overleefd hebben.

Ze zijn geplaatst in de stoep voor het huis waarin zij als laatste in vrijheid hebben geleefd.

Het idee is dat je bij het zien van de stenen, even ‘struikelt’ in je hoofd en in je hart over de geschiedenis van de mensen achter de namen op het steentje. In totaal komen er stenen voor 171 mensen op 62 adressen.

Aankomende donderdag worden er nog 13 stenen toegevoegd. De stenen die vandaag worden onthuld herdenken:

Het echtpaar Spiegel

Zuiddijk 37

Walter Spiegel, hij werd 51 jaar

Hij was koopman.

Augusta Spiegel – Brandis, ze werd 50 jaar

Zij werd gelijk met haar man Walter vergast.

Jacobs-Kater

Burcht 4

Josephina Jacobs – Kater, ze werd 72 jaar

Zij is de oma van Fientje Drilsma (6). Ze werd met haar kleindochter Fientje op haar onderduikadres gevonden. Tot het eind bleven ze samen.

De familie Levy-Weiss

Burcht 2

Albert Levy, hij werd 39 jaar

Albert probeerde zijn zussen vanuit het levensgevaarlijke Duitsland naar Zaandam te laten komen:

“Ik woon sinds drie jaar met mijn vader en broer in Zaandam en ben vanzelfsprekend bereid eventuele kosten en hun levensonderhoud te betalen.”

Jenny Levy – Weiss, ze werd 42 jaar

Jenny had samen met haar man Het Modehuis op de Burcht in Zaandam. Zij deed de boekhouding. In Westerbork beviel ze van een zoontje.

Stefan Ferdinand Levy, hij werd 1 jaar

Stefan werd samen met zijn moeder vergast in Auschwitz.

Sara Weiss-Metzger, zij werd 81 jaar

Sara was de moeder van Jenny. Acht dagen na haar gedwongen vertrek uit Zaandam stierf ze.

Levy

Beethovenstraat 3

Josef Levy, hij werd 41 jaar

Josef werd op 3 februari 1942 als nummer 1 van een groep van 63 Zaanse Joden ingeschreven in de gemeente Westerbork.

Herzfeld-Rollmann en Frankenstein

Beethovenstraat 4

Adolph Herzfeld, hij werd 63 jaar

Koopman, gevlucht uit Duitsland. Bezocht de synagoge aan de Gedempte Gracht.

Friederika Herzfeld – Rollmann, ze werd 54 jaar

Friederika en haar man Adolph zijn, nog voor de transporten naar Sobibor begonnen, naar Auschwitz gedeporteerd en vergast.

Adolf Frankenstein, hij werd 58 jaar

Adolf was marktkoopman. Hij bracht lange tijd door in kamp Westerbork totdat hij werd doorgevoerd naar Auschwitz om daar direct vergast te worden.

Jäger

Beethovenstraat 7

Ferdinand Jäger, hij werd 62 jaar

Ferdinand werd al in oktober 1940 overgebracht naar een gevangenis in Duitsland. Hij maakte daardoor de maatregelen tegen joodse ondernemingen niet meer mee.

Marie Jäger – Kalmann, ze werd 57 jaar

Op dezelfde dag als haar man Ferdinand werd Marie vergast.

Hans Jäger, hij werd 34 jaar

Hans startte in 1938 met zijn vader Ferdinand een fabriek in schoudervullingen recht tegenover het politiebureau in de Vinkenstraat. In 1941 werd hij onteigend.

Pilichowski en Abraham

Beethovenstraat 8

Zacharias Pilichowski, hij werd 50 jaar

Zacharias kwam vanuit Maastricht naar Zaandam en zette hier zijn hoedenfabriek Pilima ( Pilichowski Maastricht) voort.

Walter Abraham, hij werd 33 jaar.

Hij was “een goede hoedemaker”

Littwitz en Rosenthal

Beethovenstraat 15

Ludwig Littwitz, hij werd 52 jaar

Voor zijn gedwongen vertrek uit Zaandam naar Westerbork en zijn dood in Auschwitz, kreeg deze ondernemer te maken met registratie, intimidatie, arrestaties en afname van nationaliteit en geld. Er werd opgeroepen tot ‘vrijwillige emigratie’.

Erna Littwitz – Fabian, ze werd 47 jaar

De sterfdatum van Erna staat niet vast. Waarschijnlijk werd ze gelijk met haar man en schoonmoeder vermoord bij aankomst in Auschwitz.

Charlotte Littwitz – Nachschön, ze werd 78 jaar

Ze is de oudste van de groep buitenlandse joden die op 19 januari 1942 Zaandam gedwongen verlaat.

Jakob Erwin Rosenthal, hij werd 49 jaar

Gevlucht uit Berlijn. Daar was hij tandarts, in Zaandam was hij stofknopenmaker.

Familie de Kromme

Zuiddijk 34

Benedictus de Kromme, hij werd 44

Hij werd 2 weken voor zijn verjaardag vermoord, gelijk met zijn vrouw Marianne en zijn zoon Max.

Max de Kromme, hij werd 15 jaar

Hij moest wennen aan het harde geluid van de klompen die de Zaanse kinderen van de Herman Gorterschool droegen.

Marianne de Kromme – Muijs, ze werd 47 jaar

Samen met haar man had ze een manufacturenzaak aan de Zuiddijk in Zaandam. Moeder van Max van 15.

Krieg – Proskauer

Zuiddijk 46a

Helene Krieg – Proskauer, ze werd 67 jaar

Ze ontvluchtte Duitsland na de Kristallnacht, ze werd vergast in Sobibor.

Geisenheimer

Burgemeester van der Stadtstraat 108

Artur Geisenheimer, hij werd 27 jaar

Eigenaar van een bijouterie-zaak met 11 medewerkers in de Westzijde in Zaandam. Samen met zijn broer deed hij mee aan de Februaristaking.

Lees meer op het Joods monument Zaanstreek 

De foto boven is gisteren gemaakt door Josefien Gigengack