Dirk Hofland, Beene Dijkstra, Jan van der Weerd, Cornelis Dijksterhuis en Jan Goldschmeding werden 75 jaar geleden doodgeschoten aan de Zaanweg in Wormerveer.

Vanaf 2011 hield ik me, met een club mensen die voornamelijk bestond uit vrijwilligers, intensief bezig met de Tweede Wereldoorlog. En dan met name met wat er gebeurde in de Zaanstreek.

We maakten achtentwintig films, van verhalen achter achtentwintig Zaanse oorlogsmonumenten en ontwikkelden daarbij achtentwintig lessen. Pasklaar, binnen de eigen omgeving toepasbaar, gratis en door iedereen benaderbaar.

Voor de verschrikkelijke geschiedenis aan de Zaanweg spraken we verschillende getuigen, waarvan Agaath Koelemeij, Wim Blank en Jan Keuter terug te zien zijn in de documentaire.

De getuigenis van een dame uit Wormerveer maakte diepe indruk, maar haalde de film niet.

Op het moment dat ze haar verhaal vertelde was het leven voor haar mistig geworden en haalde ze tijden, gezichten en gebeurtenissen door elkaar. Wat ze zich nog wel haarscherp wist te herinneren is het gezicht van de jonge Goldschmeding, de zoon van de pianostemmer. Terwijl het vuur op hem gericht werd, vonden hun ogen elkaar. Het zou haar nooit meer loslaten.

In de jaren dat we aan de minidocumentaires werkten, mocht ik de bijbehorende lessen testen in verschillende klassen op basisscholen door de Zaanstreek.

Vanuit de plaatselijke gebeurtenissen, in de omgeving die de leerlingen herkennen (‘Daar fiets ik elke dag langs!’, ‘Mijn vader werkt daar!’), wordt een beeld geschetst van een knalrood uitroepteken in de geschiedenis. Een verleden dat niet alleen 75 jaar oud is en in zwart/wit gezien herdacht wordt, maar ook een verleden dat leeft in de grond waarop je woont.

We vroegen alle getuigen van Monumenten Spreken om een boodschap voor de jeugd. Terugkerend was daarin de wens dat mensen vooral zelf moeten nadenken. Laat je niet beïnvloeden, onderzoek, praat met elkaar, wees nieuwsgierig en weeg af.

Gisteren hebben we de Orkaan Junior ‘gelanceerd’. Met Junior willen we lokaal nieuws voor, met en door Zaanse jongeren brengen. Wie neemt de beslissingen over jouw school, jouw hangplek, sportclub, de schutting voor je huis? Wat wordt er gebouwd op je speelveld, en waarom mag je ergens niet ‘samenscholen’? Waarom betaal je in Oostzaan meer voor de bus dan in Wormer?

Samen willen we onderzoeken, debatteren, nadenken, afwegen en nieuwsgierig zijn. Dat klinkt zwaar, maar er is gelukkig genoeg leuk nieuws te brengen. Ook dat doen we graag.

Monumenten Spreken is afgerond en overgedragen aan het 4 en 5 mei comité Zaanstad. Zij doen er alles aan om het lesmateriaal, de site en de films zichtbaar te maken.