Nadat ik met veel genoegen naar de superlatieven had geluisterd, waarmee de nieuwe kunstbestemming van de oude kogelfabriek (nu: Het Hem) werd aangeprezen in het Zaans minuutje van De Orkaan kwam de ergernis er snel achteraan.
Het Financieel Dagblad omschreef het nieuwe Zaanse fenomeen met de volgende tekst: Amsterdam heeft er weer een kunstruimte bij. De wrevel over de dominantie van de hoofdstad heeft me blijkbaar nog niet verlaten.
Door Anneke van Dok
‘Zaandam is de fietsenstalling van Amsterdam,’ hoorde ik in mijn jeugd vaak zeggen; uiteraard met Amsterdamse humor. Toen ik in Diemen burgemeester werd, wist ik wat mij te wachten stond in de randgemeente van de hoofdstad.
Toch was ik stomverbaasd toen de wethouder ruimtelijke ordening van Amsterdam op persoonlijke titel een bezwaarschrift indiende tegen het bestemmingsplan van Diemen Noord, dat ter visie lag. Op het allerlaatste moment; we hoefden nog maar een paar dagen te wachten voor we met dit eindeloos uitgestelde woningbouwproject konden beginnen. En daar lag opeens dat bezwaarschrift van de grote buurman op mijn bureau.
Eigenlijk was ik er zelf schuldig aan. Een paar dagen daarvoor, op een voorlichtingsbijeenkomst over de Amsterdamse nieuwbouwwijk Zeeburg zag ik een merkwaardige streep over de plattegrond lopen. Het was een ontsluitingsweg die dwars door ons mooie plan voor Diemen Noord was getrokken. Daar stelde ik uiteraard een paar kritische vragen over.
In Zaanstad speelt nu iets vergelijkbaars. De ontwikkeling van het Hembrugterrein wordt bestreden door een bezwaarschrift van Havenbedrijf Amsterdam, maar als er een mooi instituut wordt geopend, krijgt dat de benaming Amsterdamse kunstruimte. Laat Zaanstad toch trots kunnen zijn op dit project, dat uniek in zijn soort boven het IJ zal blijken te zijn. Het megalomane kunstmuseum in Opmeer kon immers niet doorgaan omdat het zijn mecenas Dick Scheringa sneuvelde tijdens de bankenaffaire.
Ik feliciteer de Zaanstreek met deze fantastische primeur, die niet besmet mag worden met een verkeerde plaatsaanduiding. Ook buiten de grachtengordel leven kunstminnaars en museumbezoekers.
We zijn er dit weekend even kort geweest. Ik vind het prachtig, echt een aanwinst, waar het ook staat.
Voor Nederlanders is het verschil tussen Amsterdam en Zaandam groot.
Het Hem staat op een steenworp van Amsterdam, moeilijk te begrijpen voor Amerikanen die denken dat Denemarken aan Nederland vastzit.
Als we aan de ene kant goede sier maken met de regio Groot Amsterdam, moeten we aan de andere kant niet klagen als een Zaans initiatief een Amsterdams kleurtje krijgt. Overigens heeft het 'megalomane' initiatief van Dirk Scheringa een prachtig vervolg gekregen in Museum More in Gorssel dat Amsterdam niet nodig heeft voor succes.
In een artikel in De Volkskrant stond in de intro: ‘Een nieuwe kunstruimte in Zaandam opent de deuren. Dat ‘een Tate Modern’ werd beloofd, zegt veel over de schaal en ambitie. En wat blijkt: vóór de opening is Het Hem al sfeervoller.’ Daarin wordt Zaandam wel degelijk genoemd. En ja, De Hem is opgezet door Amsterdammers met internationale ambitie. Laten we niet sippen omdat de mensen die dit op poten hebben gezet De Hem liever in Amsterdam situeren dan in Zaandam. Uiteindelijk zijn wij een buitenwijk van Amsterdam, zoiets als Brooklyn dat van New York is.