Na vier jaar is Monumenten Spreken klaar. De films over de Zaanstreek in de Tweede Wereldoorlog zijn af.

De films gaan onder meer over de Februaristaking, de Jodenvervolging, de razzia op de Burcht, de liquidatie van politiecommissaris Ragut door Hannie Schaft, de moord op verzetsman Piet Zwart door mede-verzetsleden, de heimelijke ontmanteling van Van Gelder Papier, de arrestatie van drukker Dirk Kleiman in Koog, het oprollen van verzetsgroep rond Evert Honig, de Verblifa-staking in Krommenie, het terreurbewind van de Oostzaanse NSB-burgemeesters, het neerstorten van drie vliegtuigen in het Jisperveld, het Zaanlands Lyceum tijdens de oorlog, de represailles aan de Zaanweg, de Provincialeweg, de Leeghwaterweg, bij de Bernhardbrug en op de Burcht.

Rondom de films zijn er lessen voor het basis- en voortgezet onderwijs gemaakt die ook op de website komen. Deze nieuwe website gaat ‘live’ op 31 maart als het pakket wordt overgedragen aan het Stedelijk Comité 4 en 5 mei Zaanstad.

Ooggetuigen
Nergens in Nederland is op zo’n manier de oorlog in beeld gebracht. Dat komt vooral omdat er met 90 ooggetuigen is gesproken. Zij vertellen de verhalen waarvan de 28 Zaanse oorlogsmonumenten de stille getuigen zijn.

Zij waren erbij toen Hannie Schaft politiecommissaris Ragut neerschoot, ze zagen hoe Todeskandidaten door de Duitsers werden neergeschoten als represaille op liquidaties door het verzet, ze waren ooggetuige van die liquidaties, ze hadden onderduikers in huis of moesten zelf onderduiken, ze werd tewerk gesteld in Duitsland, of deden mee aan de Februaristaking. Ze zagen hoe hun vader gearresteerd werd om nooit meer terug te komen.

Burgemeester Faber
Op 31 maart wordt het project overdragen in het Zaantheater. Er zal gesproken worden door burgemeester Geke Faber (hier op de set bij één van de opnames), Monumenten Spreken-voorzitter Merel Kan en Els Veenis-Kaak, voorzitter van het Stedelijk 4 en 5 mei Comité Zaanstad.

Burgemeester Faber:

“De prachtige, indringende en vaak aangrijpende korte documentaires van Monumenten Spreken geven de geschiedenis een gezicht, nemen je mee naar die donkere jaren en laten je beleven en voelen hoe het toen was. Het zijn films die iedere Zaankanter zou moeten zien.”

Monumenten Spreken-voorzitter Merel Kan:

“De grootste ontroering lag soms in het kleinste gebaar: de getuige die vertelde over de laatste keer dat ze haar vader zag, terwijl ze in een adem door vroeg of het voor ons niet allemaal te vermoeiend was.”

Els Veenis-Kaak, voorzitter van het Stedelijk Comité 4 en 5 mei Zaanstad:

“Het vastleggen van deze persoonlijke verhalen en getuigenissen maakt de onvoorstelbare gruwelijkheid van de Tweede Wereldoorlog zichtbaar en voelbaar, waardoor aan de volgende generatie kan worden doorgegeven hoe belangrijk het is om in vrijheid te leven“.

Tijdens de bijeenkomst die om 13:00 begint, wordt ook opgetreden door de Zaanse band De Kift. Zij hebben ook voor alle muziek bij de documentaires gezorgd.

Premiére
Twee films van Monumenten Spreken, over de monumenten bij de Bernhardbrug en de Prins Hendrikkade / hoek Burcht gaan deze dag in première.

Hieronder een voorproefje uit de film over de Prins Hendrikkade. In het begin van 1945 worden twee mannen door het verzet geliquideerd in Zaandam, beiden vlak bij het gemeentehuis: de 17-jarige bakkerszoon Fred Kater omdat hij mensen aan de Duitsers zou verraden, en de gehate politieagent Willemse. Als repressaile worden er 10 Todeskandidaten uit Amsterdam, vijf daarvan medewerkers van het illegale dagblad Trouw, gefusilleerd.