Deze maand wordt In het Blaise Pascal College te Zaandam een reünie gehouden van deze school. Ik bracht een niet zo prettig jaar door op de Christelijke hbs, de voorloper van het Pascal College, die me wel tijdelijk eeuwige roem opleverde.

In twee afleveringen: hoe directeur Visser me naar de kapper stuurde.

Door Martin Rep

In Zürich, de Zwitserse stad waar ook de Neue Zürcher Zeitung wordt uitgegeven, een van de oudste en beste kranten ter wereld, bevindt zich de ETH-Bibliotheek. Hier worden alle tijdschriften ingescand die in dat land zijn verschenen sinds het begin van de achttiende eeuw. In die online-bibliotheek vond ik onlangs een kort bericht uit 1969 uit het satirische Zwitserse magazine Nebelspalter, waarin een merkwaardig nieuwtje wordt gemeld, ik vertaal het voor uw gemak maar eventjes:

In Zaandam (Holland) bestaat er een club waarvan de naam ‘Wdpohzlaww’ is samengesteld uit de beginletters van de beginselverklaring van de vereniging: ‘Wij dragen potverdomme ons haar zo lang als wij willen’ – ‘wir tragen, verdammt nochmal, unser Haar so lang, wie wir wollen!’

Einde bericht, dat met wat ander kort ‘harig’ nieuws verscheen onder het verzamelkopje ‘Haariges, allzu haariges’.

Het zou mijn overleden medeoprichters van toen, Rob Berghege en Henk Soek, goed hebben gedaan te weten dat onze WDPOHZLAWW niet onopgemerkt is gebleven. Nog altijd bewaar ik in een ordner een paar exemplaren van het oprichtingsmanifest, gedateerd juni 1965. Dat de WDPOHZLAWW zelfs in Zwitserland tot verbazing leidde, wisten we niet. Natuurlijk, in de Zaanstreek had het maffe initiatief de nodige aandacht in De Typhoon en De Zaanlander getrokken, maar onze pogingen om landelijke publiciteit te krijgen, waren mislukt. Het Parool was niet geïnteresseerd en zelfs het net opgerichte jongerenblad Hitweek schreef er niet over – daarover later meer.

The Beatles & The Stones

Tijd om nu het complete verhaal te vertellen. Een verhaal dat begint bij de Christelijke hbs aan de Parkstraat (deze week) en eindigt bij het Czaar Peterstandbeeld op de Dam in Zaandam (volgende week).

In 1965 stonden The Beatles op het hoogtepunt van hun populariteit. In december van dat jaar zouden ze hun lp ‘Beatles For Sale’ uitbrengen, met nummers als Eight Days a Week en No Reply. The Rolling Stones lanceerden niet alleen hun tweede lp, maar ook hun hun superhit Satisfaction, en toerden voor het eerst door Europa. Mijn vriend Rob Berghege en ik hadden het jaar tevoren beide bands al in Nederland zien optreden. Hilversum 3 werd opgericht als tegenwicht tegen Radio Veronica en andere zeezenders. In de katholieke kerk werden de H. Missen inmiddels in het Nederlands gehouden in plaats van in het Latijn, de kerkelijke voertaal. Willem Duys ontving in zijn talkshow Voor de vuist weg student Bart Huges, die beweerde tot een hogere staat van bewustzijn te kunnen komen door een gaatje in zijn voorhoofd te boren. In Amsterdam werd Provo opgericht. In de kranten verschenen verhalen over jongeren die wegens hun te lange haar werden ontslagen.

Kortom, de jaren zestig waren ook in Nederland begonnen. De wereld was in beweging. Maar niets van dit alles vond zijn weerspiegeling op de Chr. hbs in Zaandam. Daar heersten nog volop de sfeer en de autoriteit van de jaren vijftig. Er was een strak schools systeem. Losgeslagen types als ik kregen al snel problemen met het gezag.

Ik was op de school geplaatst omdat mijn vader me nog een kans wilde geven nadat ik een keer te veel was blijven zitten op het Zaanlands Lyceum. In de tijd dat je nog geen vakken kon laten vallen, waren zowel de exacte als de handelsvakken te ingewikkeld voor me.

Ik kon slecht wennen op de Chr. hbs. Al vanaf het begin boterde ‘t niet tussen mij en directeur Visser. Op de eerste dag dat we elkaar ontmoetten, nam hij me op – mijn roem was me al vooruitgesneld – en zei me dat ik een luie donder was. Welkom op de christelijke hbs!

Een paar maanden later, toen hij mij in de gang zag lopen, nam hij ons op en gelastte me naar de kapper te gaan. Ik trok me er niks van aan. Een paar weken later riep Visser me opnieuw bij zich om te constateren dat ik nog ‘altijd met het geld van de kapper in m’n zak liep’.

Kort daarna hield hij het niet meer. Tijdens de Franse les van meneer De Deugd kwam hij de klas binnenlopen. Tegen mijn klasgenoot Co Broekhuizen zei hij: “Straks naar de kapper.” Ik werd de klas uitgestuurd en mocht niet terugkomen voordat mijn Beatle-kapsel was veranderd in een fris opgeschoren hoofd.

Daar stond ik, buiten op het plein. Ik haalde m’n fiets uit het fietsenhok en reed de Westzijde in, vol sombere en opstandige gedachten. Toen ik was aangekomen bij de Zeemansstraat, een zijstraat van de Westzijde, nam ik een besluit. Hier stond het schitterende nieuwe gebouw van De Typhoon, het bijna huis-aan-huis gelezen dagblad van de Zaanstreek. Visser zou zijn zin krijgen, daar was geen ontkomen aan, maar ik zou me niet zonder slag of stoot overgeven.

Bij de balie in de hal van De Typhoon kon je je aanmelden als lid van de krant, een advertentie opgeven of je kon vertellen dat je een autoped kwijt was of je kat was weggelopen voor de rubriek Verloren voorwerpen. Ik vroeg er naar een stadsredacteur. Zo maakte ik een paar minuten later kennis met Klaas Pot, een van de vriendelijkste mensen die ik ooit heb ontmoet. Hij was ook de enige die ik ooit Pall Mall-sigaretten heb zien roken, en dat zegt toch wel wat voor de zoon van een sigarenwinkelier. Klaas hoorde mijn verhaal aan en was heel geïnteresseerd. Om de tien minuten bood hij me een nieuwe Pall Mall aan – misschien wilde hij er ook van af – en ten slotte pakte hij zijn typemachine en draaide er een velletje papier in.

Hij schreef het verhaal waar ik bij zat; een journalistiek kunstje dat ik naderhand nooit meer heb meegemaakt. In een kwartiertje was hij klaar. Hij liet me de tekst lezen.

ZAANDAM. Toen de Franse les voor de vierde klas van de A-afdeling van de Chr. h.b.s. gistermiddag 1.15 u. zou beginnen, stapte directeur dr. C. Visser het lokaal binnen. Hij riep de 19-jarige leerling Martin Rep bij zich en zei: “Ga jij maar naar huis, want zo wil ik je niet langer op school zien”. Aldus het relaas van Martin (wonende Meidoornstraat 55).

Dat “Zo wil ik je niet langer op school zien”, duidde op de vrij lange haardracht – een zogenoemd Beatle-kapsel – van de scholier. De directeur vond, dat hij zijn kapsel maar moest laten bekorten, in elk geval meer in overeenstemming moest laten brengen met wat hij correct acht, begrepen we van Martin.

Overigens vertelde de h.b.s.-er, dat de heer Visser hem een dag tevoren al had gezegd, niet ingenomen te zijn met zijn haardracht. Toen reeds droeg hij hem op om zijn haar te laten knippen.

“Ik deed dit niet, omdat ik van mening ben, dat ik vrij ben het kapsel te hebben, dat ik aardig vind. Eerlijk gezegd had ik niet verwacht, dat de directeur me van school zou sturen.

Het is wel zo, dat dr. Visser enige tijd terug al een aantal jongens, die ook een naar zijn opvatting te lang kapsel hadden, had geadviseerd, naar de kapper te gaan. Zij gaven hier toen gevolg aan.

En Martin? – “Ik zal naar de kapper gaan, maar ik doe het niet enthousiast. Ik ben nl. van mening, dat ieder mens het recht heeft, er zo uit te zien als hij wil. Het is misschien een beetje zwaarwichtig gezegd, maar ik vind, dat hier toch wel sprake is van inbreuk op iemands persoonlijke vrijheid.

Ik zal echter m’n haar laten knippen, omdat ik het voor mijn ouders niet prettig zou vinden, dat ik door mijn haardracht blijvend van school zou worden gestuurd”.

Vandaag dus zal hij, met korter haar, weer op de school aan de Parkstraat verschijnen. Niet geheel content, omdat hij zich in zijn persoonlijke vrijheid toch wel enigszins te kort ziet gedaan.

Klaas Pot had het mooier opgeschreven dan ik het ooit zou kunnen verwoorden. Bovendien had hij er een vriendelijke draai aangegeven in plaats van te melden dat ik pisnijdig was, maar daar had ik wel vrede mee. Ik was er inmiddels niet helemaal gerust op wat mijn vader zou vinden van die ongevraagde publiciteit.

“Nu nog een foto erbij”, zei Klaas. Hij telefoneerde en vroeg of Bob Fleumer kon komen. Bob maakte twee portretten: bij een liet hij me uitkijken over de Westzijde, zodat de lezer morgen het haar op mijn achterhoofd kon zien dat over mijn oren en kraag viel. Bij de andere foto liet hij me naar voren kijken zodat iedereen wist om wie het ging. Dat kon al niet missen, want mijn adres stond er immers bij vermeld.

Ik fietste naar huis, vroeg geld voor de kapper (in tegenstelling tot wat Visser dacht, had ik het niet in mijn zak zitten) en liet m’n haar knippen. Ik was echter de volgende dag nog zo boos dat ik het vertikte om naar school te gaan.

Die middag bracht De Typhoon het nieuws, met op de voorpagina een 1-koloms ankeilend bericht, met ‘n foto van mijn achterhoofd. Pot had er een keurige samenvatting van gemaakt:

Geen Beatle-kop op chr. h.b.s.

ZAANDAM. De 19-jarige Martin Rep kreeg gisteren onverwacht en ongewild een middag vrij van de Chr. h.b.s. De oorzaak: zijn (Beatle)- kapsel, dat niet naar de zin was van directeur dr. C. Visser.

Meer hierover op pag. 3.

Ik sloeg pagina 3 op. Weer een foto van mij, nu van mijn gezicht. Het verhaal kende ik al, maar Klaas had blijkbaar die ochtend ook nog even met de directeur van de hbs gebeld. Onder het tussenkopje ‘interne zaak van de school’ leidde dat tot het volgende stukje tekst:

Vanmorgen vroegen wij dr. Visser om een toelichting van zijn kant. Hij zei: “Wij beschouwen dit als een vrij interne zaak van de school, die verder met de ouders is geregeld. Daarom geven we liever geen commentaar”.

Het was het begin van het einde van mijn jaar op de Chr. hbs. Ik wachtte mijn eindrapport niet af en besloot de maatschappij in te gaan zonder de zegen van dr. Visser.

In de krant van gisteren kun je misschien vis verpakken, maar wat erin gedrukt staat, kan een hardnekkig bestaan leiden. Ruim een halve eeuw later kennen sommige Zaankanters me nog als ‘de jongen die om zijn lange haar van school werd gestuurd’. De Typhoon herinnerde zijn lezers af en toe aan het schandaal, zoals in 1990 nog in de rubriek ’25 jaar geleden’.

Grappiger is dat het voorval ook afstraalt op directeur Visser. In het gedenkboek ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de Chr. hbs, die inmiddels de naam Blaise Pascal College had gekregen, staat met enige trots vermeld:

‘Dr. Visser haalde de krant door het wegsturen van een leerling (Martin Rep) met te lang haar (april ’65). Pas na een bezoek aan de kapper mocht hij terugkomen.’

Met het verhaal in De Typhoon was het allemaal trouwens nog maar net begonnen. Het vervolg was de oprichting van de langharigenvereniging WDPOHZLAWW. Daarover de volgende keer.

Zaterdag 29 september vindt in het Blaise Pascal College in Zaandam een reünie plaats van deze school. In 1967 werd de naam ‘Christelijke hbs’ veranderd in ‘Reformatorisch College Blaise Pascal’. Meer informatie op de speciale website.

Lees alles wat Martin Rep ooit op De Orkaan schreef hier.