De rol van de burgemeester als gezant van de monarchie komt het beste tot zijn recht op lintjesdag. Iedereen schampert over een Koninklijke onderscheiding, maar krijgt een brok in de keel wanneer de eer hem of haar te beurt valt.
Een enkeling steekt voor de zekerheid een korte speech in zijn zak, wanneer hij zich met een smoes naar het gemeentehuis laat lokken, maar de meeste mensen zijn zo verrast dat ze het dankwoord niet zonder snik of hapering kunnen uitspreken.
De smoezen waarmee ze naar het gemeentehuis worden gelokt, getuigen van grote creativiteit, die een ambtenaar zelden wordt toegedacht. Zo kregen twee echtelieden, die tegelijkertijd zouden worden onderscheiden, allebei een uitnodiging om de decoratie van hun partner bij te wonen. De geheimhouding die hen was opgelegd, hield tot in de hal van het stadhuis stand, maar toen ze alle twee met een bos rozen de raadszaal binnenkwamen begon er iets te dagen.
Soms draaide het smoezenspelletje uit op een pijnlijke verrassing. Zo werd een hoteleigenaar (de oud-Oostzaner Jan Lust) naar het stadhuis gelokt met het leugentje dat er een horecavergadering zou plaatsvinden. Hij kwam binnen in een pigskin blouson, waarop het speldje krom boog.
Het t shirt eronder leende zich al helemaal niet voor een Ridderorde. Gelukkig zat er een borstzakje in de blouson, waaruit ik de voering naar buiten kon trekken om de man waardig te ridderen.
Het is me ook een keer overkomen, dat een lintje helemaal niet op een linkerborst terechtkwam. Opzettelijk. Het PvdA- raadslid accepteerde zijn ridderorde, maar hield hem in het doosje. “Ik geef hem postuum aan mijn schoonmoeder” verklaarde hij in de raadszaal.
“Zij zat in het verzet, maar kreeg geen onderscheiding omdat ze communiste was.” Er volgde een vlammende toespraak. Een half jaar later stierf hij. Ik vermoed, dat de familie de onderscheiding niet, zoals is voorgeschreven, heeft teruggestuurd. Het duurde daarna nog heel lang totdat (oud) communisten werden onderscheiden. Verzetsheldin Truus Menger werd in 1998 geridderd en in 2014 kreeg ze, twee jaar voor haar dood, het zeer verdiende oorlogskruis.
Mijn ontroerendste decoratie betrof de medewerkers van de sociale werkplaats. Zelden werd een onderscheiding met zoveel dank en emotie ontvangen. Ik vroeg, als kersverse burgemeester in 1984, voor alle medewerkers die aan de criteria voldeden een onderscheiding aan. Daarna kreeg ik van hogerhand de reactie dat er een stilzwijgende afspraak bestond mensen met een verstandelijke handicap niet voor te dragen. Toch kreeg ik alle aangevraagde lintjes opgestuurd, maar daarna werd het oude regime weer gehandhaafd tot het decoratiestelsel in 1994 volledig werd herzien.
In Zaanstad valt de ‘lIntjesregen’ op donderdag 26 april, om 9:15 in het stadhuis in Zaandam.
Op de foto (gemeentearchief Zaanstad): Koninklijke onderscheiding voor Krommenieër Dirk Smit door wethouder Margreet Horselenberg (1994).
