Als de voorzitters van de stembureaus de stemming voor gesloten hebben verklaard en de stembiljetten uit de bussen worden geschud, ontstaat er in het hele land een merkwaardige race tegen de klok. Wie is de snelste gemeente, die de uitslag als eerste doorgeeft aan het centraal stembureau?

Door Anneke van Dok

Om die uitslag te bepalen heb je snelle, nauwkeurige tellers nodig. Vroeger deden de raadsleden zelf ook mee aan de telwedstrijd, omdat ze deel uitmaakten van het stembureau. Die aanwezigheid verplichtte hen tot onthouding van propaganda in welk vorm dan ook. Een roos in je revers was ten strengste verboden. Het gevaar van willekeur bleef echter bestaan, wanneer er een oordeel moest worden geveld over dubieuze stembiljetten. Daarom worden raadsleden nu van de telling uitgesloten.

Als burgemeester was ik soms daadwerkelijk voorzitter van een stembureau, soms maakte ik een toer langs alle bureaus in mijn gemeente. Na de vrede van Dayton in 1995 werd ik waarnemer bij de eerste verkiezingen in Bosnië.

Tijdens de stemming kan er veel misgaan. Zo herinner ik mij dat in een stembureau in het toenmalige Zaandam, een brandlucht en rook werd waargenomen. De voorzitter besloot het stembureau enige tijd te sluiten. Dat gaf veel gedoe, omdat er een proces-verbaal van de sluiting moest worden opgemaakt.

In Velsen maakte ik een bijzondere situatie mee. De kieswet was in 1990 net veranderd, waarna er alleen mocht worden overgeteld, wanneer er sprake was van een aperte fout in de telling. (Bijvoorbeeld als een waarnemer zag dat iemand zich vertelde). De uitslag van de telling in Velsen liet een nipte voorsprong voor de PvdA zien, waardoor de VVD hertelling van alle stembussen vroeg. Er waren genoeg getuigen te vinden die overal fouten hadden zien maken. De raad stemde unaniem in met hertelling. Gelukkig was ik al zo gepokt en gemazeld, dat ik de stembiljetten op steekwagens de raadszaal in liet rijden om de hertelling zo snel mogelijk te laten beginnen. En: inderdaad de VVD kreeg een zetel meer.

De wonderlijkste ervaring had ik als verkiezingswaarnemer in Bosnië, vlak bij de Servische grens. Ik zag steeds groepjes mannen voor de stembureaus staan om oudere vrouwen ‘hun hulp’ aan te bieden. Toen ik daar wat van zei, beweerden ze neven te zijn die hun tante wilden assisteren. Binnen in het stembureau gebeurde er nog iets rampzaligs. De stembiljetten bestonden uit vier delen, die langs een perforatie van elkaar moesten worden gescheiden. Het papier was echter zo dun, dat boerse handen de biljetten kapottrokken. Gelukkig had in plakband in mijn tas.

Foto komt van van het Twitteraccount van VVD-kandidaat (nu raadslid) Annemarie van Nieuwamerongen, het is het concept van het stembiljet voor Zaanstad.