In Reikhalzend Verlangen gaat komiek Freek de Jonge opnieuw terug naar zijn jeugd in Zaandam. Maar vooral naar zijn vader.

Martin Rep las het boek en ontdekte vooral veel raakvlakken met zijn eigen vader.

“Als je een woord met Freek de Jonge zou kunnen wisselen, wat zou je hem dan vragen?”, vroeg mijn Limburgse vriend Hans me via WhatsApp. Hij had mijn verhaal gelezen over de voorstelling Zaansch Veem 2.0. in het Zaantheater. Hoewel Freek en ik elkaar nooit hebben ontmoet, moeten in de jaren vijftig en zestig onze voetstappen elkaar talloze malen hebben gekruist in Zaandam, de stad waar we beiden zijn opgegroeid.

“Ik heb voor hem geen prangende vragen’ antwoordde ik. “Maar ik denk dat ik het fijn zou vinden om met elkaar over onze vaders te praten.”

Nu ik zit te lezen in het nieuwe boek van Freek, Met Reikhalzend Verlangen, merk ik pas hoe raak dit antwoord was. Want wat ik niet wist: het boek gaat bijna helemaal over zijn vader, ds. A. de Jonge, in zijn Zaandamse tijd hervormd predikant van de Westzijderkerk, lokaal beter bekend als de Bullekerk. Misschien is het boek zelfs een eerbetoon aan zijn vader. Want ook al spaart de zoon zijn vader de roede niet, hij spreekt met veel liefde en warmte over hem.

Freek is gevormd door de geest Gods die woei door het ouderlijk huis, de pastorie aan de Parkstraat. Niet door wat zijn vader hem geleerd heeft. Aan tafel werd niet gepraat over politiek, over filosofie, over religie, over het grote wereldraadsel, en naar de preken van zijn vader luisterde hij al helemaal niet.

Bijbellezing

De familie De Jonge was Nederlands Hervormd en had niet zo veel op met gereformeerden, zoals wij. Maar Freeks dagelijks leven leek verrassend veel op dat van mij en mijn broers. Tinus Rep, mijn vader – geen dominee maar sigarenwinkelier – was jarenlang ouderling in de gereformeerde Zuiderkerk. Die stond op een steenworp afstand van de hervormde Paaskerk, voor de bouw waarvan Freek en zijn oudere broer Goof anderhalf jaar lang hadden gecollecteerd.

En net zo min als bij dominee De Jonge werd bij ons aan tafel veel gesproken over politiek, over filosofie of het Woord Gods. Mijn vader dacht daar waarschijnlijk niet zo veel over na. Met André Buijs, de latere wethouder van Zaandam en burgemeester van Urk, ging hij op huisbezoek bij gereformeerde broeders en zusters. Daar hoorde Bijbellezing bij en een gebed, maar in tegenstelling tot dominee De Jonge was Tinus Rep niet erg thuis in de Heilige Schrift. Terwijl Freeks wereldvreemde vader op zijn kamer hele dagen in de Bijbel zat te studeren en zich niet met de gang van zaken in huis bemoeide, sloeg mijn vader na de maaltijd de Bijbel op een willekeurige plek open en begon voor te lezen.

Zo werd ik wel bekend met de Tale Kanaäns, maar voor uitleg of kritiek moest ik niet bij mijn vader zijn. Als na de lezing werd opgemerkt dat de Israëlieten met steun van de Heere wel erg bloederig bezig waren geweest in een dorp van de Filistijnen, waarbij vrouwen en kinderen niet werden ontzien, klapte hij het Boek geïrriteerd dicht en dankte hij de Heer van harte voor nooddruft en voor overvloed.

De vader van Freek bemoeide zich niet met de praktische zaken in huis; Freek heeft hem nooit enig gereedschap ter hand zien nemen, zelfs geen stofdoek of afwaskwast. Mijn vader was bepaald geen groot vakman maar probeerde in ieder geval hamer, zaag en nijptang zo goed mogelijk te hanteren.

Rock Around The Clock

Freeks vader en die van mij lieten de opvoeding over aan hun vrouw. Beiden misten ze het vermogen tot intimiteit met hun kinderen – wat bepaald niet  uitzonderlijk was voor mensen van hun generatie. Dominee De Jonge, die goed kon schaken en bridgen, leerde zijn zoon de beginselen van het schaakspel, maar was te lui om hem daar verder in te ontwikkelen. Mijn vader toonde evenmin veel belangstelling voor dingen die mij bezighielden. Hij is nooit komen kijken bij mijn wedstrijden voor de adspiranten en junioren van ZCFC. Alleen over mijn schoolprestaties maakte hij zich zorgen. Terecht. Ik draaide op mijn kamer de hele dag platen van The Beatles en The Rolling Stones, de ene sigaret met de andere aanstekend, terwijl mijn huiswerk bleef liggen. Freek maakte zijn vader verdrietig door pesterig Rock Around The Clock te draaien. Dezelfde plaat waarmee een buurman kort daarvoor een kerkelijke samenzang op het plein voor de Bullekerk had verstoord.

‘Ach’, schrijft Freek in Reikhalzend Verlangen, ‘wat had ik dat gesprek dat toen onmogelijk was, nu graag gevoerd. Nu, nu het onmogelijk is.’

Net zoals Freek hield ik ontzettend veel van mijn vader. Ik, die wist dat onze woorden tekort zouden schieten als we elkaar als vader en zoon zouden spreken. Freek, het jongetje dat zich in de kerkbank mee liet voeren door de stem van zijn vader.

Dominee

Reikhalzend Verlangen bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een heruitgave van Zaansch Veem, een aantal hilarische sketches over zijn jeugd in Zaandam, dat Freek dertig jaar geleden schreef. In het tweede deel, En andere verhalen uit die tijd, keert Freek de Jonge opnieuw terug naar zijn jeugd, maar nu ouder en reflectiever. Er valt minder te lachen maar meer te overdenken. Freek is – maar dat wisten we al – nu echt in de voetsporen van zijn vader getreden en dominee geworden.

“Waarom interview je Freek niet voor je website?” vroeg mijn vriend Hans mij. Maar ik heb geen vragen meer voor Freek. Door de zoon heb ik de vader leren kennen.

Dicky heeft het boekje voor me gekocht, na de voorstelling van Zaansch Veem 2.0 in het Zaantheater. “Het is voor Martin Rep”, zei ze tegen Freek toen ze aan de beurt was om de aanwinst te laten signeren.

“Hé, is die er ook?” vroeg de komiek. Zonder Dicky verder iets te vragen, schreef hij op de titelpagina: “Bedankt voor alle feedback. Geniet van je site.”

Jij verder nog vragen over mijn vader, Freek?

Door Martin Rep

Freek de Jonge: Reikhalzend Verlangen/Memoires 2. Paperback €19,99, e-book €12,99. Uitg. Atlas Contact. Ook via internet te koop, maar dit boek haal je natuurlijk bij je Zaanse boekwinkel.

Lees alles wat Martin Rep tot dusver voor De Orkaan schreef.