Een nostalgisch droomdagje aan de Zaan: langs Gortershoek, Lagedijk, Stationsstraat, Bartelsluis, Zaanbrug, Dubbele Buurt, Domineestuin, Goeman Borgesiusstraat en de Eendrachtstraat…

Groos op de Zaan, en naar binnen glauwen bij panden, waarvan je vroeger alleen in je fantasie een voorstelling van kon maken.

Door Anneke van Dok- van Weele

De heimwee van een Zaanwegger

Het was een rijke dag gisteren toen we genoten van het Dromen over feestfestival in Zaandijk. Na een wandeling vanaf de Beeldentuin mochten we een kijkje nemen in huizen, die mijn nieuwsgierigheid altijd al hadden gewekt. Opeens herinnerden we ons de namen van de oorspronkelijke bewoners van de Gortershoek en de rest van de Lagedijk: kruidenier Kabel, feestzaal Logge, ‘Pispot’ Schipper,

‘Kasperkous’ Woerdeman en Drukkerij Heijnis. Als je enige tijd weg bent uit de Zaanstreek wordt elke wandeling een verrassing. Soms aangenaam, soms niet. Er is veel verdwenen, maar ook veel behouden.  Banketbakker De Wijn, net over de grens van Zaandijk naar Koog aan de Zaan bakt nog steeds verrukkelijke koekjes. Opa kocht er vroeger op zaterdag gebak om hij zijn familie te trakteren, maar zijn huisje aan de andere kant van de Stationsstraat is helaas gesloopt.

Nog niet zo lang geleden nodigde ik mijn Hoornse wandelaars uit om eens kennis te maken met de Zaan. Voorbij de Schans, die ze uiteraard wel kenden. Wij wandelen altijd op maandagochtend, omdat dat dagdeel sinds de uitvinding van de wasautomaat nog onbestemd is. De 24-uurs-economie heeft er niet echt vat op gekregen.

Groos
Het enige minpunt van onze wandeltocht langs de Zaan was het parkeergeld, omdat we de auto bij het Zaans museum hadden gestald. Ik heb nu eenmaal de neiging een beetje te mopperen op mijn geboortestreek. Dat schijnt een Zaankanter eigen te zijn, maar als een buitenstaander het waagt een kritische opmerking te maken, wordt ie giftig. Vooral als de kritiek met een Amsterdamse tongval wordt uitgesproken. Iemand durfde mij ooit te verklaren, dat een Zaankanter eigenlijk een soort Amsterdammer is, maar dan zonder humor. Toen ik antwoordde dat je voor de Zaanse slimmer moest zijn dan voor de Mokumse ongein, was zijn gevoel voor humor plots verdwenen.

Mijn wandelaars waren aanvankelijk ook kritisch, maar voorbij de gekortwiekte molen de Os, waar mijn schoonzus vroeger woonde, werden ze steeds enthousiaster. We liepen over de Bartelsluis en de Zaanbrug met de pakhuizen Hollandia Batavia en Java als reuzen uit een industrieel verleden, via de Dubbele Buurt naar de Gortershoek en de Domineestuin. Ik was het bijna vergeten, maar door de ogen van mijn gezelschap zag ik pas goed hoe bijzonder ze zijn. Gelukkig kon ik me de betekenis van het goedjaarsend nog herinneren en er iets over vertellen. Ik was groos dat ik de Zaan van zijn mooie, kant kon laten zien.

Dromen
Maar gisteren, tijdens het Dromen over feestfestival, had ik het pas echt naar mijn zin: ik mocht naar binnen glauwen bij panden, waar vroeger de def woonde, en waarvan ik me alleen in mijn fantasie een voorstelling kon maken. Helaas was de keus beperkt, omdat er veel belangstelling was voor de concerten, die er werden gegeven. Daar stond tegenover dat mijn man Paul en ik veel heel oude bekenden ontmoeten: twintig kilo zwaarder, kaal of zilvergrijs weliswaar, maar nog vol herinneringen aan een jeugd, waarin bovenmeester Tiesinga de openbare lagere school regeerde, je nog kon schaatsen aan de Goeman Borgesiusstraat en je zwemdiploma haalde in De Zaan.

U heeft gelijk: mijn wieg stond niet in Zaandijk en in niet in Koog aan de Zaan, maar in de Eendrachtstraat te Zaandam.  Maar als ik een beetje wil pronken neem ik dat niet zo nauw. Nu maar hopen dat ik ditmaal geen fout heb gemaakt in de namen. Het geheugen blijkt onbetrouwbaar, wanneer je de Zaan eenmaal hebt verlaten.

Anneke van Dok – van Weele (geboren en getogen te Zaandam) was burgemeester van Diemen, Velsen, Vlissingen en Niedorp, staatssecretaris Economische Zaken in het eerste paarse kabinet en lid van de Tweede Kamer voor de Partij van de Arbeid.

Voordat zij haar bestuurlijke carrière als wethouder van Hoorn begon, werkte ze als journaliste bij De Typhoon en het NHD. En nu als columniste voor De Orkaan. Lees hier al haar columns.