Het is nu bijna niet meer voor te stellen, maar de Hempont vervoerde eind jaren ’50 bijna zesduizend auto’s per dag over het Noordzeekanaal. De wachttijden voor de pont konden oplopen tot drie kwartier en bij grote drukte soms wel tot vijf kwartier.

Voor de aanleg van een verkeerstunnel was veel geld nodig van de rijksoverheid. Om druk uit te oefenen schreven de gemeentebesturen van Zaandam en Amsterdam een ‘Dam-tot-Dam Race’ uit.

De Zaanstreek is een tunnel waard!
De allereerste ‘Dam-tot-Dam Race’ als lobby voor de Coentunnel. Door Sander Wegereef

Achteruit
Tijdens het driedaagse festijn, dat plaats had tussen op 27, 28 en 29 augustus 1959, ging het erom om zo snel of zo ludiek mogelijk van de Dam in Amsterdam naar de Dam in Zaandam en omgekeerd te reizen. Dit alles om de noodzaak van de komst van een tunnel onder het Noordzeekanaal aan te tonen.  En ludiek werd het; met een helikopter, een speedboot, op een kameel, op een vlot, in een luchtballon of met paard en wagen, het maakte allemaal niet uit. Zelfs achteruitlopend bleek de afstand prima af te leggen.

Handdoek
Als eerste startte burgemeester Franken van Zaandam samen met radioverslaggever Dick van Rijn. Bij de start in Zaandam hielden zij een grote handdoek voor zich met de slagzin: ‘De Zaanstreek is een tunnel waard’. Per auto reden zij naar het Noordzeekanaal, waar zij een duikpak aantrokken om vervolgens over de bodem van het kanaal te lopen, op de plaats waar de Coentunnel zou moeten komen.

Wim Kan in een koekblik
Niet alleen Zaankanters een Amsterdammers deden mee aan de race, ook veel bekende Nederlanders. Zo legde Eurovisie Songfestival zangeres Teddy Scholten de afstand af per vleugelboot en ook schrijver Simon Vinkenoog deed mee. Bijzonder was ook de deelname van conferencier Wim Kan, die in een uit de kluiten gewassen koekblik van De Zaanlander het kanaal overstak. Het ging weliswaar niet de ‘echte’ Wim Kan, maar een Zaanse naamgenoot. De Zaanlander reageerde hiermee ludiek op een grap uit zijn oudejaarsconference van 1958. Hij had gezegd dat de Zaandammers maar in hun eigen koekblik het Noordzeekanaal over moesten roeien.

Zaninefaten
‘Boe, boeh, bah-kra’, zo klonk het ongeveer in de omgeving van Jisp, aldus een verslaggever van De Zaanlander. Daar werd een uniek zestal Zaninefaten ontdekt. Gewapend met knotsen, stenen messen en zwaarden trokken zij naar de Dam in Zaandam om vandaar van het Bodecentrum per vlot de overtocht naar Amsterdam te maken. Hun doel was volgens de krant om “uit Amsterdam zich per man enige vrouwen aan te schaffen den deze aan de haren mee naar de Jisper-duinen te slepen.” Zij zouden de vrouwen ook door de J.P. Coentunnel weer terug willen brengen naar het Amsterdamse. Op dat moment was nog niet bekend hoe lang dat zou duren. Deze Zaninefaten bleken overigens speciaal voor de gelegenheid in het leven geroepen te zijn door de firma Bruynzeel.

Talpa Saeninsis
Een bijzondere bijdrage was er ook van de Nederlandse Spoorwegen, die samen met Van Gend & Loos een poging deden om de Talpa Saeninsis, de Zaanse mol, van de Amsterdamse Dam naar die van Zaandam te vervoeren. In een grote kist werd de levensgrote mol, die uiteraard symbool stond voor de tunnel die moest worden gegraven, in 8 minuten en 28 seconden vervoerd. Een recordtijd, die zelfs met de huidige Hemspoortunnel niet te evenaren lijkt. Overigens deed de NS/Van Gend & Loos-combinatie buiten mededinging mee, omdat zij gebruik konden maken van middelen waarover de andere deelnemers niet beschikten.

James Bond
De snelste Zaandammer was Jaap Langeraar, die op de tweede dag van het evenement een tijd van 10 minuten en 2 seconden op het bord zette. Toch was er baas boven baas. De allersnelste was namelijk VARA-verslaggever Kees Buurman, die James Bond-achtige stunts uithaalde. Hij voer met een boot het Noordzeekanaal op, werd opgepikt met een helikopter, waarna hij aan de andere kant van het water overstapte op een boot. Aan land ging hij per motor naar de Dam. Hij deed dit in een tijd van 6 minuten en 34 seconden. Hij was hiermee daarmee 2500 gulden rijker.

Klok
Overigens liet de tijdwaarneming in die tijd nog wel te wensen over. Officieel was Buurman geklokt op 7 minuten en 41 seconden. Aan de hand van de bandopnames die hij onderweg had gemaakt, kon worden herleid dat hij er 6 minuten en 18 seconden over had gedaan. De wedstrijdleiding had tot één uur ’s nachts nodig gehad om deze tijd te corrigeren naar de uiteindelijke eindtijd van 6 minuten en 34 seconden.

Polygoon Journaal
Het evenement trok ruim 140.000 toeschouwers en er was grote belangstelling van nationale en internationale pers. Het Polygoon Journaal deed uitgebreid verslag van het evenement. Het resultaat mocht er zijn: in 1966 werd – na veel politiek getouwtrek – de Coentunnel geopend tussen Amsterdam en Zaandam.

Dam-tot-Damloop
En we hebben ook nog een indirect aandenken aan het evenement: sinds 1985 wordt tussen beide steden jaarlijks de Dam-tot-Damloop gehouden, sinds enkele jaren uitgebreid met een wandeltocht en een avondloop. Wellicht kan de organisatie nog eens in het verleden duiken om alternatieve wedstrijdelementen toe te voegen… Misschien kunnen ze het koekblik van Wim Kan weer eens van stal halen?

Een fotoverslag van die allereerste Dam-tot-Damrace is te bekijken op de website van het gemeentearchief.

Martin Rep schreef eerder een uitgebreid verslag van de Dam-tot-Damrace.